lundi 23 avril 2007


گفتاری در باره تباهی «مزاج دهر»ـ
و سخنی با اهل ِ «روشنفکری» و هنر و فرهنگ*ـ



ای عجب دلتان بنگرفت و نشد جانتان ملول
زین هواهای عفن وین آب های ناگوار!ـ

این سخنی است که جمال الدین اصفهانی در یکی از قصاید شکوائیه ء خود گفته است.ـ

بسیار خوب ، این یک بیت ، بیان احساس شاعری ایرانی درقرن ششم هجری ست که طی عوالم شاعرانهء خود ، با نگریستن به وضعیت زمانه و اهل زمانه ، با دردمندی تمام ، شگفتی خود را از آنچه می بیند ابراز می کند. ـ
شاعر با بیان تمثیلی از زمانه ای شکوه می کند که پر از شرارت و هرزگی و جور و فساد و ادبار است.ـ
محیطی که در آن موجودات ِ پست و بی مایه و حقیر همه کاره اند و آسمان کشتی ارباب هنر می شکند و مردم دانا و دانشمند و انسان های باوجدان ، گوشه گیرند یا تحت انواع و اقسام فشارها مجبور به سکوت شده اند و خون دل می خورند. در چنین روزگاری است که شاعر شگفت زده ، به هم عصران خود نهیب می زند که :ـ
ای عجب دلتان بنگرفت و نشد جانتان ملول
زین هواهای عفن ، وین آبهای ناگوار!ـ

و نیک که بنگریم ، این پرسش توأم با اظهار شگفتی ، پرسشی است که ما نیز می توانیم با بسیاری از هم عصران خود در میان نهیم .ـ
با این مقدمهء کوتاه اجازه بدهید نخست ابیاتی از این شکوائیهء پر دریغ و حرمان را باهم بخوانیم و پس از آن به اصل مطلب بپردازیم : ـ
الحذار ای غافلان ، زین وحشت آباد الحذار
الفرار ای عاقلان زین دیومردم الفرار
ای عجب دلتان بنگرفت و نشد جانتان ملول
زین هواهای عفن ، وین آب های ناگوار
عرصه ای نادلگشا و بُقعه ای نادلپذیر
فرضه ای ناسودمند و تربتی ناسازگار
مرگ در وی حاکم و آفات در وی پادشاه
قهر در وی قهرمان و فتنه در وی پیشکار
امن در وی مُستحیل و عدل در وی ناپدید
کام در وی نادر و صحت درو ناپایدار
مهر را خفاش دشمن ، شمع را پروانه خصم
جهل را در دست تیغ و عقل را در پای خار
نرگسش بیمار یابی لاله اش دل سوخته
غنچه اش دلتنگ بینی و بنفشه سوگوار
صبح او پرده در آمد ، شام ِ او وحشت فزای
ابر او بیلک گذار و برق او خنجرگذار
...
لطمه ای از شیر مرگ و زین پلنگان یک جهان
قطره ای از بحر قهر و زین نهنگان صدهزار
از تو می گویند هرروزی دریغا جور دی
وز تو می گویند هرروزی دریغا ظلم ِ پار
آخر اندر عهد ِ تو این قاعدت شد مستمر
در مدارس زخم چوب و در معابر گیر ودار
باری ، با وجود چنین دورانی و در چنین وضعیتی نهیب جمال الدین عبدالرزاق به هم عصران و اظهار شگفتی او از وفق پذیری آدمیان ، تسلیم طلبی و اعتیاد آنان به خفت و پذیرش انواع وهن و تحقیر، کاملاً بر حقّ و به جا ست:ـ
ای عجب دلتان بنگرفت و نشد جانتان ملول
زین هواهای عفن وین آب های ناگوار !!ـ


و به راستی که این سخن پرسش ما و هم عصران ما نیز هست که چرا در روزگار وحشتناک پر وهن و تحقیر و فساد و ادباری که ما زیست می کنیم، خیلی ها دلشان نمی گیرد و جانشان ملول نمی شود؟
نخست بگویم که در اینجا به هیچ وجه قصدِ من، تقسیم کردن جامعهء ایرانیان به مردم داخل و خارج از کشور نیست.ـ
در حقیقت داخل و خارجی وجود ندارد. پیوندهای روحی و عاطفی و فرهنگی آنچنان استوار و گرفتار کننده اند که هیچگونه مرز جغرافیائی و اجبار ناشی از ستم سیاسی را برنمی تابند . از اینرو ، کسانی که در مرزهای جغرافیائی وطن خود اقامت ندارند نیز کمابیش کشور و میهن و فرهنگ و زبان خود را بر دوش می برند و بند ها و ریسمان های پیدا و نهانی که آنان را به آب و خاک و سرگذشت ِسرشت و جان و وجدانشان فروبسته است هرگز آنها را در محیط های بیگانه رها نمی کند و در فضای غربت ، معلق و بی اتکا نمی نهد.ـ
بنا براین کسانی که در داخل اقامت دارند، در وطنند اما آنان که در خارج از ایران مقیم اند، وطن در آنهاست و با آنهاست. پس نسبت هر یک از ما ایرانیان ـ چه در داخل و چه در خارج ـ با وطنمان کمابیش مساوی ست. و ای بسا این احساس گرایش به آب و خاک و میهن در وجود بسیاری از آنها که گرفتار غربت و تبعید اند، متراکم تر و نیرومند تر و جان فرسا تر باشد که به قول قدما «انسان برآنچه که از او منع شده است حریص تر است». و نیز پیداست که مقیمان در وطن کمتر از راندگان از وطن ، به یاد وطن اند و هوای میهن بر وجود آنان مستولی ست ، زیرا جانبنده ای که در محیط طبیعی خود نفس می کشد به یاد،« هوا » و «اکسیژن» نیست بلکه بسیار ساده و طبیعی و فارغ از هرگونه احساس منـّت یا حسرتی به قول سعدی نفسی مُمــِّد حیات فرو می برد و مُفرّح ذات برون می آورد. اما آنکه در محفظه ای فرو بسته و تنگ و تار گرفتار است وتنفس بر او دشوار ، همواره نگاهِ اُمید ش به پنجرهء کوچکی ست که گشوده شود وبی وقفه در انتظار هوای تازه ای است که از روزنی به محیط ِ تنگ و خفقان آور او نفوذ کند.ـ
به هرحال ما چه در ایران باشیم و چه در خارج از ایران ، در برابر پرسش و اظهار شگفتی جمال الدین اصفهانی موقعیتی کمابیش یکسان داریم . پس ، هم در داخل و هم در خارج از مرز های میهن فلک زدهء ما کسانی وجود دارند که دلشان از این اوضاع آشفته و نا بسامان و از تسلط ِ بی شرمانهء تحجّر و خریت و جهل و قساوت و بی مایگی و بی وطنی می گیرد و جانشان ملول می شود.ـ
همچنین خیلی ها هستند ـ چه در داخل و چه در خارج ـ که اصولاً ککشان هم نمی گزد یا چنین وانمود می کنند که ککشان هم نگزیده است.ـ
بسیار خوب ، در میان این گونه آدم ها از خیلی هاشان ،ـ شاید از 90 در صدشان انتظاری نمی رود و بر آنها حَرَجی نیست. زیرا بسیاری از آنان خود ، بخشی و جزئی ازین وضعیت اند. خشت و گِل و سنگ و آجر و ملات این قلعهء جهالت و تاریکی اند.ـ
بخش مهمی از آنان ،خود از این مرداب ارتزاق می کنند وسفره و دهان و معده شان به مطبخ این قلعه وصل است.ـ
بسیاری زاد و ولد کرده و پرورش یافتهء محیط و طبیعتی هستند که همین شرایط و همین اوضاع یا همین مرداب و به قول جمال الدین اصفهانی ،همین هواهای عفن و این آبهای ناگوار برایشان فراهم آورده و محیط و اقلیمی مناسب و مساعد جهت رویش و رشد و استمرار زندگی آنان تدارک دیده است. از اینرو با محیط ِ خود احساس ِ بیگانگی نمی کنند. اینان مثل بسیاری از جانوران ِ آبزی در محیط ِ مردابی خودشان خوشند و موجودیت گند و بو و آلودگی لجن را نه تنها مغایر و منافی با حیات و بقای خود نمی دانند بلکه وضعیت موجود را برای تداوم زیست خود لازم و محتوم می شمارند.ـ
اینان با بوی لجن و هوای عفن و آب ناگوار همانگونه خوشند و همانگونه سرمستند که آن دباّغ مولوی از گند پوست ِ دبّاغ خانه به حال می آمد و مست می شد اما به بوی عطر و گلاب ِ بازار عطاران از هوش وحال می رفت:ـ

آن یکی دباّغ در بازار شد
تا خـَــرَد آنچه ورا در کار بــُد
چون که در بازار ِ عطاّران رسید
ناگهان افتاد بیهوش و خمید
بوی عطرش زد ز عطاّران ِ راد
تا بگردیدش سر و برجا فتاد
همچو مردار اوفتاد او بی خبر
...
آن یکی دستش همی مالید و سر
وآندگر کـَهگِل همی آورد تر
وان بخور و عود و شکـّر زد به هم
وآن دگر از پوشِشش می کرد کم
پس خبر بردند خویشان را شتاب
که فلان افتاده است اینجا خراب
یک برادر داشت آن دبّاغ زَفت
گـُربـُز و دانا بیامد زود تـَفت
اندکی سرگین ِ سگ در آستین
خلق را بشکافت وآمد با حُنین
گفت : من رنجش همی دانم ز چیست
چون سبب دانی ، دوا کردن جـَلیست
...
از خلاف ِ عادت است آن رنج ِ او
پس دوای رنجش از معتاد جو
چون جُعـَـل گشته ست از سرگین کـِشی
از گــُلاب آید جُعــَل را بیهُشی
هم از آن سرگین ِ سگ داروی اوست
که بدان او را همی معتاد و خوست !ـ

بنا بر این اگر موجودات ِ آبزی ِ مرداب و لجنزار همه روزه تظاهرات کنند و دست جمعی و «همَه باهم » فریاد ِ «درود بر لجنزار » یا « مرگ بر ضد ولایت ِ لجن » سر بدهند نه تنها شگفتی آور نیست که بسیار هم طبیعی ست. و ای بسا برای آنان فضیلتی نیز به شمار آید زیرا از محیط ِ طبیعی خود حمایت می کنند و آن فضای زیستی را پاس می دارند که تأمین کنندهء ارتزاق و ادامهء بقای آنان است. پس هرگز از آنان انتظار نباید داشت که بر خلاف عادت خود روند و به نفی محیط و موقعیتی اقدام کنند که با آن خو گرفته اند وجود شان به تداوم موجودیت آن بستگی یافته است.ـ
امادریغا که عفونت و ناگوارایی و آلودگی تنها به عرصه هایی که خود مسخّرکرده است قناعت نمی کند و پیوسته در تلاش ِ گذر از مرزهای خویش و در پی توسعه و گسترش محیط و اقلیمی است که بر آن سلطه یافته است. حاکمیت ِ آلودگی پیوسته در صدد صدور آلودگی و تسخیر فضا های همجوار خویش است زیرا اکناف و اطراف را با قلمرو خاصهء خویش یکسان وهم جنس می طلبد. زیرا همجنسی محیط اطراف و همسانی و هماهنگی ِهمجواران ، مرز های ایمن و استواری درفضای پیرامونی او ایجاد می کنند و از این طریق به استقرار و استمرار نظم لجنزار یاری می رسانند. ـ
بنا بر این به اقتضای طبیعت و به اقتضای غریزهء حفظ و تداوم حیات تعفن زای خود ، عفونت و نا گوارایی و آلودگی ، محیط پیرامون خود را به زیستبوم ِ انسان ها و موجوداتی که در آن حول و حوش زیست می کند سرایت و گسترش می دهد و به شیوهء هولناک و خُسران باری فضای زندگی طبیعی آنها را تنگ می کند.ـ
چنین وضعی به هیچ وجه شگفتی آور نیست . شگفت انگیز هنگامی ست که بسیاری از کسان ، به آسانی همرنگی و همسانی با محیط اطراف خویش را می پذیرند و اگرچه غالباً هم جنس ِ ِموجودات چنین فضا واقلیمی نبوده و نیستند، با اینهمه از خود استعداد درخشانی در انطباق با محیط و در پذیرش رنگ و عوارض اطراف بروز می دهند و تحمل خفت و وَهن را به عادات ثانویهء خود بدل می کنند . گوئی مو به مو به دستورالعملل ضرب المثل مشهور عمل می کنند که می گوید :ـ
«خواهی نشوی رسوا ، همرنگ جماعت شو !» یعنی به رنگ ِ پیرامون ِ خویش درآ و محیط را با خود و خود را با محیط، همگون و همساز و همرنگ ساز! ـ
اینان در حقیقت پذیرش رسوایی را ، گریز از رسوایی می پندارند. از این رو همرنگ جماعت ِ رسوایان می شوند تا نفس ِ رسوایی در میانه گم شود و هنگامی که چنین فاجعه ای در جامعه ای رخ می دهد ، فروپاشی بنیاد های اخلاقی جامعه ا ست که چهره نموده و ناقوس مرگ ارزش هاست که به صدا درآمده است. ـ
و حقاّ که شگفتی آور است هنگامی که در چنین فضاها و محیط های آلوده ، با انسان هایی روبرو شویم که به قول جمال الدین اصفهانی دلشان از این آلودگی ها نمی گیرد و جانشان ملول نمی شود.ـ
پیداست که هوای آلوده و مسمومی که به مزاج برخی موجودات سازگار افتد ، به طور طبیعی موجودات دیگری را که در آن حول و حوش سکنی دارند در برابر یک دوراهی قرار می دهد:ـ
نخست آن که سَمومات و آلودگی ها، آنان راپراکنده می کند و از اقلیم و محیطِ مألوف و خانه های اجداد و تبار فراری می دهد و به سوی محیط های ناشناخته می گریزاند.ـ
این موج های پی درپی فرار و مهاجرت و پناهندگی که بیش از 27 سال است سرزمین ما را دچار آشفتگی و پریشانی و تلاطم کرده و ملت ایران را گرفتار دربدری و خانه به دوشی کرده ، بنیاد خانواده ها را از هم گسیخته و بیش از نیمی از مردم میهن ما را به رنج فراق و گسستگی میان خویش و پیوند مبتلا ساخته است ، نتیجهء همین سموم متعفن بیماری زا و ملال آور و نابود کننده است.ـ
اینجاست که معنای سخن حزن انگیز و دردآلود حافظ بیش از همیشه برای ایرانیان امروز ملموس و درک شدنی و دریافت کردنی می شود . حافظ می گفت:ـ
زتند باد حوادث نمی توان دیدن
در این چمن که گلی بوده است یا سمنی
از این سموم که بر طرف بوستان بگذشت
عجب که برگ گلی ماند و رنگ نسترنی

و سپس به پایداری و شکیبائی فرا می خواند و نگین عزیز وطن را در دست اهریمن ، ابد مدت و جاودانه نمی دانست و می سرود که :ـ
به صبر کوش تو ای دل که حق رها نکند
چنین عزیز نگینی به دست اهرمنی

با اینهمه از قحط الرجال زمانهء خود دلی پرخون داشت و باچراغ به دنبال « فکر حکیمی و رای برهمنی» بود و در جستجوی انسانی خردمند و آگاه ، گرد شهر می گشت مگر طلسمی بشکند و گرهی گشوده شود تا «مزاج دهر» اینگونه در فضای مسموم و آلوده و بلا زدهء روزگار تباه نگردد. و بدین گونه از آن سوی تاریخ هفتصد ساله عصر خویش ، انسان ایرانی امروز را ندا می داد که :ـ
مزاج دهر تبه شد در این بلا ، حافظ
کجاست فکر ِ حکیمی و رای برهمنی ؟

باری ، همچنان که گفتیم ، کوچ و مهاجرت نخستین راهی است که جمعی برگزیده اند یا برمی گزینند. البته این راه برای همگان میسر و مقدور نبوده و نیست و کسانی هم که در موقعیت گریز و مهاجرت قرار گرفته اند و می گیرند با مخاطرات ِ بسیاری دست به گریبان می شوند و بی تردید آیندهء نیک و رستگاری و سرافزازی نصیب همگان نمی شود. چه بسیار دشواری ها و انواع بلا ها و ناکامی ها که زادهء این گریزها و پناهندگی ها و مهاجرت ها بوده و هستند . بلا ها و فجایعی که شاید گوشه ای از حکایتهای آنرا آیندگان بازخواهند گفت و چه بسیار ند غصه ها و قصه ها و رنجنامه ها و عریضه های حرمان وشکستی که هرگز باز گفته نخواهند شد.ـ
اما راه دوم آن است که تن به ماندن داده شود و قرار بر فرار مُرجّح دانسته گردد.ـ
و این البته سرنوشت ِ اکثریت مطلق ملت ماست که در این روزگاران پرآشوب ِ ربع قرنی ( یعنی دورانی که جنگ خانمان سوز 8 ساله به درو کردن فرزندان مردم می پرداخت و کین توزی و قساوت و نامردمی حاکمان دینی ، بخش دیگری از فرزندان این آب و خاک را در زندان ها می کشت و شلاق می زد و سنگسار می کرد و می کند )، ترجیح دادند بمانند یعنی جز ماندن چارهء دیگری نداشتند و ای بسا بسیار کسان که آرزوی کوچ و گریز را تا همین امروز در دل ِ خود برآورده نشده نگاه داشته اند.ـ
به هرحال این بخش ِ عظیم از مردم ایران به سوختن و ساختن تن داده اند و بدون اینکه حاکمیت تحجّر و استبداد دینی را در عمق وجدان و در باور های قلبی خود پذیرفته باشند، به تداوم حیات در کشور خود می کوشند و سعی دارند که برای تلطیف ِ اینهمه خشونت و جهل و بی مروُتی و غدر و عداوت و عقب ماندگی و خرافه پرستی که در رگ های شهر مثل خون آلوده و گندیده ای جریان دارد ونیز برای دور کردن ملال و اندوه ِ حاصل از فرهنگ مرگ اندیش و نوحه گر و سیاهپوش حاکم ، در حد امکان ، راه های متنوعی پیدا کنند و گریزگاهی بجویند.ـ
برخی به دامن فرهنگ و هنر آویخته اند. برخی به آموزش فرزندان تکیه کرده اند. جمعی دیگر در جستجوی محیطی امن تر ، از حلقه های قوم و خویشی و تبار و قبیله یا فرقه و طریقه ، حصاری به گِرد خود ساخته اند تا گذران ِ دشوار روزها را برخود آسان تر کنند.ـ
اینها البته جزء «نجات یافتگان » اند ، اما با نهایت تأسف ، جمع کثیری نیز به دام هولناک ِ گذران های شوم ، مثل اعتیاد به تریاک یا موادی ویران کننده تر و هولناک تر از آن افتاده و سقوط کرده اند.ـ
در اینجا مجال آن نیست که به انواع تباهی ها و نا به هنجاری های مُهلک ِ جامعهء امروز ایران بپردازیم و از انواع اعتیاد و فحشا و فروش فرزند و قاچاق کلیهء انسان ها و سرقت و قتل و راهزنی ها و شبروی ها ی بی سابقه ونیز بی خان و مانی بسیاری از زنان و کودکان ایرانی ِ امروز سخن بگوییم.ـ
پیداست که رواج و گسترش جنون آسای این گونه تباهی ها ، به شکل و شیوه و با سرعت شگفت آوری که طی این سال های سیاه در جامعهء ایران ظهور یافته و ریشه دوانده است، نیز نشانه و بیانگر وجود یک انحطاط ِ عظیم ِ اخلاقی و فرهنگی ست. یعنی بیان کنندهء وجود فاجعه ای ست که متأسفانه کم تر به آن پرداخته می شود و کم اند کسانی که گهگاه از آن سخنی به میان می آورند.ـ
بیشتر افراد معمولاً نابسامانی های اقتصادی و فقر و پریشانروزی های ملموس را می بینند و به حق و به درستی بر آنها تأکید می ورزند ، اما حقیقت آن است که پس ِ پشت اینهمه نابسامانی و پریشانی و آشفتگی های اجتماعی یک واقعیت هولناک و درد آور پنهان است : انحطاط اخلاقی.ـ
آری ، یک انحطاط بزرگ اخلاقی که با هیچ متر و گز و سنگ و محک و معیاری قابل سنجش نیست و ابعاد دردناک و خسران باری که از این رهگذر بر ملت ایران وارد شده و ضربه و صدمهء دهشتناکی که جامعهء ایران دریافت کرده بر کسی هویدا نیست و چه بسا نتایج شوم وعریان ِ آن ، در دهه ها یا صده ها ی آینده نمایان خواهد شد و آیندگان به درستی و دقت بیشتری خواهند دانست که چگونه بنیاد های تاریخی و فرهنگی و ملی ما از گذر این سَموم ویران شدند و سیلاب های بنیان کن ِ جهالت و خشک مغزی و قساوتی که در این ر بع قرن اخیر زوایای آشکار و پنهان کشور ما و ملت ایران را درنوردید ، چه خسارات و صدمات جبران ناپذیری به بار آوردند!ـ
به راستی که نزدیک ترین توصیف این روزگاران زوال را شاید بتوان در برخی متون ِ کُهن ِ فارسی ،و از آن جمله در کتاب کلیله و دمنه و در باب برزویهء طبیب به قلم ابن مقفع یافت که می گوید:ـ
«می بینم که کارهای زمانه میل به ادبار دارد و چُنانستی که خیرات مردمان را وداع کردستی، و افعال ستوده و اخلاق ِ پسندیده مدروس گشته ، و راه راست بسته ، و طریق ِ ضلالت گشاده ، و عدل ناپیدا و جور ظاهر و علم متروک و جهل مطلوب ، و لُؤم و دنائت مستولی و کرم و مروّت مُنزوی، و دوستی ها ضعیف و عداوت ها قوی، و نیک مردان رنجور و مُستَذلّ و شریران فارغ و محترم و مکر و خدیعت بیدار و وفا و حُرّیت در خواب و دروغ مؤثــّر و مُثمر و راستی مردود و مهجور ، و حق مُنهزم و باطل مظفّر ، و متابعت ِ هوا سُنّت ِ متبوع و ضایع گردانیدن احکام ِ خرد طریق ِ مشروع ، و مظلوم ِ مُحِق ذلیل و ظالم ِ مُبطِل عزیز و حرص غالب و قناعت مغلوب ، و عالَم ِ غدّار بدین معانی شادمان و به حصول ِ این ابواب تازه و خندان.»
(کلیله و دمنه نصرالله منشی باب برزویه طبیب ص 55 به کوشش مجتبی مینوی)ـ
و نیز شبیه چنین توصیفی را می باید در بخش هایی از نامهء پر آبِ چشم رستم فرخزاد به برادرش و از زبان فردوسی شنید که گفت :ـ
یکی نامه سوی برادر به درد
نبشت و سخن ها همه یاد کرد
که این خانه از پادشاهی تهی ست
نه هنگام فیروزی و فرّهی ست
گنهکار تر در زمانه منم
ازیرا گرفتار آهرمنم
همه بودنی ها ببینم همی
وزو خامُشی برگزینم همی
کزین پس شکست آید از تازیان
ستاره نگردد مگر بر زیان
پذیریم ما باژ و ساو گران
نجوئیم دیهیم ِ کُندآوران
چو نامه بخوانی خِرَد را مران
بپرداز و برساز با مهتران
همی تاز تا آذرآبادگان
به جای بزرگان و آزادگان
ز زابلستان هم به ایران سپاه
هرآنکس که آیند ، زنهار خواه
سخن هرچه گفتم به مادر بگوی
نبیند همانا مرا نیز روی
که من با سپاهی به سختی درم
به رنج و غم و شوربختی درم
رهایی نیابم سرانجام ازین
خوشا باد ِ نوشین ِ ایران زمین


تا می رسد به این سخنان که گویی استاد طوس رنج امروزیان ِ وطنش را توصیف می کرده است:ـ

چو با تخت ، منبر برابر شود
همه نام بوبکر و عُمّر شود
تبـَه گردد این رنج های دراز
شود ناسزا ، شاه ِ گردن فراز
نه تخت و نه دیهیم بینی ، نه شهر
ز اختر ، همه تازیان راست بهر
چو روز اندر آید ، به روز دراز
نشیب ِ دراز است پیش ِ فراز
بپوشند از ایشاه گروهی سیاه
ز دیبا نهند از بر ِ سر کلاه
نه تخت و نه تاج و نه زرّینه کفش
نه گوهر ، نه افسر ، نه بر سر درفش
برنجد یکی ، دیگری برخورد
به داد و به بخشش کسی ننگرد
شب آید ، یکی چشم رخشان کند
نهفته کسی را خروشان کند
ستانندهء روز و شب دیگر است
کمر برمیان و کُله بر سر است
ز پیمان بگردند و از راستی
گرامی شود کژّی و کاستی
پیاده شود مردم ِ جنگجوی
سواری که لاف آرَد و گفتگوی
کشاورز ِ جنگی شود بی هنر
نژاد و گهر کمتر آید به بر
رُباید همی این از آن ، آن از این
ز نفرین ند انند باز ، آفرین
نهان بتّر از آشکارا شود
دل ِ شاهشان سنگ ِ خارا شود
بداندیش گردد پسر بر پدر
پدر همچنین بر پسر چاره گر
شود بندهء بی هنر شهریار
نژاد و بزرگی نیاید به کار
به گیتی کسی را نمانـَد وفا
روان و زبان ها شود پرجفا
ز ایران و از ترک و از تازیان
نژادی پدید آید اندر میان
نه دهقان ، نه تُرک و نه تازی بوَد
سخن ها به کردار ِ بازی بود
همه گنج ها زیر دامن نهند
بمیرند و کوشش به دشمن دهند
بوَد دانش اومند و زاهد ، به نام
بکوشد براین ، تا چه آرَد به دام
چنان فاش گردد غم و رنج و شور
که شادی به هنگام ِ بهرام گور
نه جشن و نه رامش ، نه کوشش ، نه کام
همه چاره و تنبل و ساز و دام
پدر با پسر کین ِ سیم آورَد
خورش کشک و پوشش گلیم آورد
زیان ِ کسان از پی سود ِ خویش
بجویند و دین اندرآرند پیش
نباشد بهار از زمستان پدید
نیارند هنگام ِ رامش نبید
چو بسیار از این داستان بگذرد
کسی سوی آزادگان ننگرد
بریزند خون از پی خواسته
شود روزگار مهان کاسته
دل ِ من پر از خون شد و روی زرد
دهان خشک و لب ها شده لاژورد
که تا من شدم پهلوان از میان
چنین تیره شد بخت ساسانیان
چنین بی وفا گشت گردان سپهر
دژم گشت و از ما ببُرّید مِهر
ترا ای برادر ، تن آباد باد
دل ِ شاه ِ ایران به تو شاد باد

بسیار خوب ، 1000 سال پیش ازین یکی از شاعران اندیشمند ایران در طوس ، از زبان سردار بد اقبالی که 400 سال پیش از وی رنج نابودی کشور و بر باد شدن هست و نیست وطن و بنیاد های تاریخی و فرهنگی وسیاسی و اجتماعی و دینی و اخلاقی سرزمین خود را در برابر هجوم هستی سوز بیگانگان به دردناک ترین شکل ممکن تجربه می کرد، این سخنان را بر زبان آورده است . دراین کلمات جگر سوز استاد طوس ، واژگون شدن کارها و پریشانی روزگار و فروپاشی ارزش ها و نابودی اصالت ها و بنیان های اجتماعی و فرهنگی ایرانیان و تسلط هولناک و ویرانگر مشتی بیابانگرد جاهل را بیان می کند که با سری پر سودا و روحیه ای پر از خشونت ، تحریک شده و کف به دهان در جستجوی «جـَنـّاتٍ تجری مِــن تحتـِهالاَنهار» به ایران هجوم آورده بودند و زیان کسان از پی سود خویش می جُستند و دین و الله را بهانهء تجاوز گری و سلطه جویی اشرافیت متحدِ عرب و قبایل و عشایر ویرانگر، واپس مانده و سِحر شدهء حجاز و حیره کرده بودند.ـ
اما به راستی آیا رنج آور و اسف انگیز نیست که ما امروزیان ایرانی ، سخنان رستم فرخزاد را اینهمه با اوضاع روزگار خود در انطباق می یابیم؟ به شکلی که گویی رنج های این سردار شکست خوردهء ایران را در قادسیه، با گوشت و پوست خود احساس کرده و در عمق وجود خود آن را آزموده ایم؟
واقعاً آیا تاریخ مکرر شده و آن تراژدی جگر سوز سرزمین ما بار دیگردر این دوران 27 ساله برصحنهء روزگار در حال اجرا شدن است؟
به هرحال و به راستی در این روزگاران ِ زوال ، یعنی در زمانه ای که هیچ ملجاء و مأوایی چه در محیط اجتماع و چه در حوزهء اعتقادات و باورهای دینی برای مردم ایران باقی ننهاده اند ، و در ایامی که به قول احمد شاملو «خدا را در پستوی خانه نهان باید کرد!» (1) چه انتظاری از مردم ایران می توان داشت و امید چه معجزه ای در آنان می توان بست؟
بسیار طبیعی ست که در شرایطی از این گونه ، حفظ بقا از اهمّ ضروریات است. می باید زیست.ـ
می باید خانواده ای داشت و حداقل ِ اسباب معیشت را برای زن و فرزند مهیا می باید کرد و می باید کودکان را به مدرسه فرستاد و به آنان آموزش داد ( اگر مدرسه و نظام آموزشی سالمی برای ایرانیان باقی نهاده باشند!) و دست کم می باید چشم انداز آینده ای نیمه روشن را در برابر آنها قرار داد.ـ
این بزرگترین محرّکی ست که پدران و مادران ایرانی معاصر ما را در کشورشان به تداوم حیات ناگزیر می کند و آنان را پایداری می دهد تا تلاش های شبانروزی خود را در امر معیشت و پرورش معنوی و مادی فرزندان بی وقفه پی گیری کنند. و این مشروع ترین و انسانی ترین انگیزه ای ست که هر خانواده ء ایرانی را دعوت به ایستادگی در برابرانواع دشواری ها و آشفتگی ها ی اجتماعی می کند.ـ
و این بخش از ایرانیان، اکثریت ِ مطلق ِ مردم کشور ما هستند که می توان آنها را «اکثریت خاموش» یا «اکثریت ِ گرفتار» نامید .ـ
این بخش عظیم از مردم ایران به حمایت های روحی ـ معنوی و فرهنگی ی اهل ِ فرهنگ وبه عنایت انسان های دل سوز این کشور چشم دوخته اند. به آنها که سیاستمرد یا سیاستزن اند ، به آنان که سیاست گــُزیده یا سیاست گــَزیده اند ، به آنان که قلمی می زنند یا قدمی بر می دارند و به آنها که می سازند و می آفرینند و می کوشند تا اجاق نیم مرده ای را به خُردَک شرری زنده کنند و شُعله ای را به اخگری فروزان دارند. باری به همهء آنها که با خیال و عاطفه و حّس و حقیقت زنده اند و آرمانی در سر و آرزویی در دل دارند ، این مردم به چنین انسان هایی چشم دوخته و امیدِ مَدد در آنان بسته اند.و از قعر ِ جان با این دریغا سخن حافظ هم درد و هم فریادند که می گفت :ـ
آب ِ حیوان تیره گون شد خضر فرخ پی کجاست ؟
خون چکید از شاخ ِ گل ، باد ِ بهاران را چه شد؟


بنا بر این ، گروه های بزرگی از مردم ایران ، به ویژه جوانان و در میان ِ آنان کوشنده ترین و پر شور ترین و صمیمی ترین و تأثیر گذار ترین گروه های اجتماعی ، یعنی دانشجویان چشم به قشر روشنفکر و آگاه جامعهء خود دارند.ـ
آنها مدل ها و ایدآل های خود را در میان ِ مردم متفکر و خلاّق و سازندهء کشور جستجو می کنند و بیش از همه، نویسندگان و شاعران و هنرمندان طراز اول مملکت سرمشق ِ آنانند.ـ
آنها برای گریز از انحطاط ِِ فرهنگی و سقوط ِ اخلاقی که حاکمیت جهل به مدد ِ بازوی فلک زده اش یعنی قشر لـُمپن و اوباش ِ نان به نرخ روز خور و« پای تا سرشکمان ِ » میدان ِ بار و بازار سنتی بر جامعه حاکم کرده اند ، چشم به کسانی دوخته اند و گوش ِ دل به سخن و بیان و اندیشهء کسانی سپرده اند که آنان را هرگز در میان ِ فریفتگان قدرت و همکاسگان ِ حکومت نمی خواهند و نمی جویند.ـ
آنها در این زمانهء عُسرت ، انتظار دارند که روشنفکران ِ ایران «روشنفکر » باشند و نه فقط یدک کش ِ این عنوان!ـ مردم ایران به القاب و عناوین ِ هنرمند و نویسنده و کارگردان و روشنفکر و شاعر نیازی ندارند.از این گونه عنوان های تشریفاتی در دوران ِ مُنحطّ ِسلسلهء قاجار فروان بود و هنگامی که کشور، سیاه ترین روزگاران عهد قجری را سپری می کرد قافله ها و قطار های بی توقفی از عنوان ها و القاب پر طمطراق در فضای استبداد زده و بی تحرک جامعه ء کهن و مندرس رژه می رفتند و به مردم نا آگاه و نا توان جلوه می فروختند و پُز می دادند و زور می گفتند و بدینگونه سواری از انسان هایی می گرفتند که در جایگاه ِ رعایای ظلم پذیر، به بند های اسارت خود خو گرفته و به محیط و روزگار ظلمانی خود معتاد و تسلیم شده بودند.ـ
به راستی که از القاب و عناوینی از نوع : فخر الملله ، معین المُلک ، عمود الدین و سراج الفضلا و امثالهم نه آبی برای مُلک و ملت گرم می شد و نه درد های بی درمان ِ عقب ماندگی و تحجّــُر و استبداد و جهالت و خُرافه درمان می گشت.ـ
امروز نیز همچنین است. مردم ایران اینک از همه سو رها شده اند :ـ
از یک سو، ظلم و جور حاکمان را تاب می آورند و از سوی دیگر به کیفر شهروندی ِ کشوری که بر آن جهل و تعصب و بنیادگرایی حاکم است ، انواع جرائم را می پردازند و بسیاری بدنامی ها را به جان می خرند و با انواع تهدید های سیاسی و اقتصادی و نظامی روبرو می شوند.ـ
حقیقت آن است که چنین مردمی نیازمند به عناوین «روشنفکر» و «نویسنده » و «هنرمند» نیستند.ـ
برای این ملت از سفرهای توریستی این نویسنده و آن شاعر به این یا آن کشور ، هنری یا فرهنگی کسب نمی شود.ـ
حتی جوایزی که به نام سینما یا تئاتر یا نقاشی و نمیدانم چه ی دیگر به خیلی ها داده می شود ، با این مردم ارتباطی ندارد و برای آنان غرور و افتخاری به ارمغان نمی آورد. زیرا غالب ِ آنها در کادر روابط ِ فرهنگی بین دول و تابع سیاست هایی ست که « اقتصاد » را بر اسب تروای فرهنگ و هنر سوار و تعبیه کرده است.ـ
ایرانیان به شاعران و هنرمندانی نیاز دارند که نخست خودشان از حاصل ِ نبوغ و خلاقیت آنان برخوردار باشند. بعداً اگر خارجی ها هم پسند مردم ِ ایران را پسند کردند و به پاس فرهنگ و اندیشه یا به حرمت ملت ایران ، جایزه ای به نویسنده یا هنرمندی دادند ، دستشان درد نکند! به شرطی که در عوض ، انتظار امضاء قرارداد نفت یا اسلحه یا نمیدانم چه زهر مار دیگری را از دولت ها نداشته باشند!ـ
جایزه هایی که نصیب ِ سینماگران ِ ایرانی می شوند هنگامی برای مردم ما و ملت ایران درخور اعتنا هستند که اولاً مردم حاصل خلاقیت هنرمندان را دیده باشند و برای دیدن آن سر و دست شکسته باشند و از گوهر اندیشه و خیال و زیبایی ِ حاصل از نبوغ فیلمساز هنرمند کشور خود به تمام و کمال برخوردار شده باشند و چراغ جان وشمع دل وفروغ آگاهی خود را به اخگر فکر و فرهنگ و ذوق و عاطفهء این هنرمندان روشن کرده باشند !ـ
حال آن که متأسفانه می بینیم که اینچنین نیست:ـ
اغلب ِ این فیلم ها در ایران نشان داده نمی شوند یا اصولاً طرفداری ندارند و ملت ایران با آنها ارتباطی برقرار نمی کند!ـ
البته این موضوع « فیلم های صادراتی» و« فستیوالی» که غالباً به سفارش و هدایت ذائقهء ها و« پسندِ استتیک» کارمندان و «منتقدان انتلکتوئل» فستیوال های غربی تهیه می شوند موضوع بسیارجدّی دیگری ست که طرح وبرسی آن نیازمند فرصت جداگانه است. (2)ـ
فقط این را بگویم که افتخار و ارزش یک اثر هنری یا ادبی ، نه در جایزه ای ست که به مناسبت ها و انگیزه های گوناگون نصیب ِ برخی افراد می شود ، و نیز نه در بـَه بـَه و چـَه چـَهی است که حقوق بگیران و کارگزاران نهادهای دولتی در صفحات شبه فرهنگی برخی روزنامه ها و سایت ها نصیب «هنرمندان» سربه راه ِ خود می کنند ، بلکه ارزش و افتخار آثار ذوقی و هنری مرهون تأثیری است که بر فرهنگ و بر جامعهء خود می نهند وبسته به دگرگونی های مثبتی است که در روحیات و حساسیت ها و نگرش ها و وجدان های مخاطبان خود ایجاد می کنند و مدیون ِآفرینش ِلذتی حاصل از اندیشه و جمال است که نخست در وجود ِِ هم میهنان خود بر می انگیزند!ـ
آثار ایرج میرزا و بهار و عارف و عشقی در دوران مشروطیت ، هیچ جایزه ای از هیچ خارجی نگرفت. اما در خانه ای نبود که منتخبی از اشعار ایرج موجود نباشد یا در روستایی نبود که عشقی یا نسیم شمال را نشناسند و شعر هاشان را از حفظ نخوانند!ـ
به هر حال ، از موضوع دور نشویم :ـ
مردم ایران به روشنفکران خلاّق و هنرمند یا اندیشمند خود چشم دوخته اند و این نه بدان معناست که از آنان انتظار دارند تا نویسندگان یا شاعران یا هنرمندان کلاه ِ خوُد بر سر بگذارند و زِرِه بپوشند و مُشت بر سِندان ِ نظام ِ توحّش ِ دینی بکوبند.ـ
نه ! انتظار مبارزهء سیاسی مستقیم و رودررو هم از آنها نمی رود.ـ از آنها نمی خواهند که وارد ِ احزاب شوند و اطلاعیه صادر کنند و مردم ِ به جان آمده را رهبری کنند . نه ! این انتظار هم از آنها نمی رود!ـ
حتی از آنان انتظار ندارند که در تولیدات ِ فکری یا هنری و ادبی ی خود به سیاست بپردازند و مقاومت ِ سیاسی و اجتماعی و فرهنگی را در آثار ِ خود ترغیب و تشویق و هدایت کنند ؛
اما این انتظار را دارند که اگر نام ِ روشنفکر و هنرمند و نویسنده برخود می نهند ، حدّ اقل در بازی قدرت شرکت نجویند. دست به سُفرهء آلودهء جهل نسایند و خود را به کبوتران ِ دست آموز حَـرَم ِ مُرتجعین و جُهــّال بدل نکنند!آ
از جایگاه ِ هنر و فرهنگ به لجنزاری که قدرت و زور و ثروت بادآوردهء حاکمان زیر پای آنان گسترده است سقوط نکنند.ـ
بازیچهء مجالس و محافل ساختگی و «سکولار» نمای حاکمیت نشوند و نسخه خوان ِ نمایش های شادی آور و مضحک ِ حضرات در «کنگره » ها و «سمینار»ها و انواع جلسا ت سخن رانی و سخن چرانی و سخن پراکنی نگردند.
زینت بخش روزنامه ها و نشریات و خبرگزاری های رنگارنگ و خوشنما و فریبنده ای که غالباً نام های غیر حکومتی و غیر دینی نیز دارند ، قرار نگیرند و در دفاتر توریستی ِ ادبی و هنری آنان نقش راهنما و دیلماج و معین الـُزّوار را بر عهده نگیرند.ـ
زیرا با قرار گرفتن در چنین موقعیت هایی ، از آنجا که نام نویسنده و عنوان ِ روشنفکر و هنرمند را پرچم کرده و با سنجاقی به سینهء خود زده اند، ماهیت و حقیقت هنر و ادبیات و فرهنگ را دچار خفت و سرافکندگی می سازند و درواقع به جامعهء روشنفکری و هنری ایران ، یعنی به تنها ملجاء و مأوایی که در این سال هال نخستین ِ هزارهء سوم برای ملت ایران باقی مانده است ضربه می زنند و به نفع ِ حاکمیت ِ جهل، زیر پای فرهنگ و هنر را خالی می کنند.ـ
و البته این انتظار ِ بسیار اندکی ست که مردم ایران از قشر روشنفکر و هنرمند خود در روزگار معاصر دارند.ـ
اما متأسفانه می بینیم که خیلی از اسم و رسم دارها نه تنها به این انتظار پاسخ مثبت نمی دهند ، بلکه پا را فراتر از سقوط می نهند و در لحظات خطیر تاریخی، در جایی که می توان با یک سکوت ِ پُر مغز و پر محتوا از شرافت و حیثیت ِ انسانی و روشنفکری خود محافظت کرد ، سراسیمه به «اقدام » می گرایند و در سخن می کوشند و جلودار و بازیگر ِ برخی سیرک ها و معرکه های سیاسی می شوند. ـ
به رأی دادن های خاموش و شرمگین ِ خود و نزدیکان ِ خود بسنده نمی کنند بلکه از جایگاه و مقام ِ شامخ ِ «روشنگری» و «روشنفکری» بیانیه ها و اعلامیه ها صادر می کنند و این فرد یا آن جناح از حاکمیتی را که کِشته و حاصل و میراثش جز رذالت و ویرانی و قساوت و فقر و خُرافه و جهل نبوده است ، برمی کِشند و زیر چتر حمایت و تأییدات ِ «هنرمندانه » و «اندیشمندانه » ء خود قرار می دهند و بدینگونه مردم ایران را سردرگُم می سازند و تنها می گذارند!ـ
و این، البته از هیچ روشنفکر و هیچ اهل ِ قلم و اهل ِ هنری انتظار نمی رود!ـ
این گونه خانم ها و آقایان کاملاً حق دارند به هرکسی که می خواهند رأی بدهند و در هر جلسه ای شرکت کنند و به نفع هر قدرتمدار و زورمندی کتاب و مقاله بنویسند و فیلم بسازند. حتی می توانند پای منقل ِ هر صاحب امر و خلیفة ُاللهی بنشینند و بَست بچسبانند ، اما حق ندارند از جایگاه ِ روشنفکری و فرهنگ و انسانیت دست به ارتکاب ِ چنین اقدامات خفت باری بزنند!ـ
و اگر چنین کردند ، انتظار نداشته باشند که همچنان مورد احترام جامعه و مردم چیزفهم امروز و آیندهء ایران باشند و صرفاً به خاطر این که زمانی رُمانی نوشته اند ، فیلمی ساخته اند یا تابلوی ترسیم کرده یا آوازی خوانده اند ، نمی باید الی الابد جامعه و مردم و فرهنگ و هنر کشور را مدیون خویش بدانند و از شهروندان و انسان های اهل ِ درد انتظار داشته باشند که همچنان حضرتشان را بر سر ِ دوش بنشانند و حلوا حلوا کنند!ـ
خیر خانم ها ! خیر آقایان ! اینطور نیست !ـ
وصد البته به قول ِ نیما آن که غربیل در دست دارد پس از دیگران می آید و رفتار و کُنش ِ هریک از شما ، مطمئن باشید که از پرداخت ِ مالیات و پرداخت ِ بهایی که زمانه و تاریخ و وجدان های بیدار ِ انسان های امروز و فردا تعیین می کنند ، گریز و گزیری نخواهند یاقت

م.سحر





26 دسامبر 2006


یادداشت ها :ـ

* این گفتار حاصل یادداشت هایی ست برای یک گفتار ، که در یک نشست اینترنتی به ابتکار نشریهء ادبیات و فرهنگ درتاریخ 27 دسامبر 2006 به مناسبت انتشار کتاب « ره پویان اندیشه» برگزار شده است.ـ
برای اطلاع بیشتر در بارهء این کتاب که به کوشش دوست شاعرم میرزا آقا عسگری تدوین و چاپ شده است به نشانی زیر مراجعه کنید :ـ
http://www.mani-poesie.de/index.jsp?aId=4220
نیز برای شنیدن این گفتار می توانید روی آدرس زیر کلیک کنید:ـ
http://www.nevisa.de/index.jsp?d=article/article&authorId=2&essayId=741

1ـ و افسوس که حتی برای ایرانیان خدایی هم باقی ننهاده اند تا کسی او را در پستوی خانهء خود پنهان کند زیرا:« زیرا روحانیتِ مستبد حاکم 27 سال است که خدای این ملت را به احتکار نظام دینی درآورده است، و همهء فساد و جنایت و قساوتِ جاری بر ایران یا بیرون از ایران را به نام او و« برای او» ست که انجام می دهد. این است تراژدی انسانِ ایرانی معاصر!
27 سال است که روحانیون غدّار قدرت طلب ِ ثروت اندور، خدا را به تصرف و در انحصارِ خود در آورده و مسئولیتِ همهء جنایات و ویرانگری ها و تباهکاری هایی را که در ایران و جهانِ مرتکب می شوند ، به او نسبت می دهند و بدینگونه این آخرین ملجاء و پناهِ مردم ایران را نیز از او دزدیده اند!»
نقل از «نامهء سرگشادهء یک شاعر ایرانی»ـ
متن این نامه در نشانی زیر قابل دریافت است:ـ
http://asre-nou.net/1384/bahman/26/m-sahar.html
از اینرو می توان گفت که متأسفانه شاملو هنگام بیان سخن در این زمینه گرفتار خوشبینی مفرط بوده است. زیراهمچنانکه این روزها مشاهده می شود ، نه تنها خدا در احتکار قدرت سیاسی ظلم و جور است بلکه پستو ی خانه ها نیز از تجاوز دستاوردهای تکنولوژی مدرن ِ دیجیتال و الکترونیک در امان نیستند و ای بسا دامها که در هیئت شنود ها و دوربین های ضبط تصویر در پستوها کمین کرده و بی شرمانه پیش پای خدا و عشق تعبیه شده اند .ـ

2ـ همینقدر بگویم که تدارک و تدوین و صدور این کالا ها ی ذوقی نه بر اساس یک انگیزهء اصیل فرهنگی و اجتماعی بلکه بر مبنای هدف های سیاسی و تبلیغاتی نظامی است که ضدیت با فرهنگ و هنر و تاریخ و ادبیات ایران به گوهر ، یکی از بنیاد های ایدئولوژیک و فکری اوست و اصولاَ هویت سیاسی و بنیاد اعتقادی ِ قدرت او مبتنی بر ضدیت وجودی وی با هنر و فرهنگ ایران است. به سخنی کوتاه : شالودهء ایدئولوژیک نظام دینی حاکم همواره خود را با فرهنگ و هنر و تمدن ایرانی (در کلیت تاریخی و جهانشمول آن ) در تناقض یافته است. زیرا برپایهء بنیاد های عقیدتی و به سائقهء تعصبات دینی و جاذبه های پان اسلامیستی ِ متولیانِ نظام ، عظیم ترین بخش از تاریخ و فرهنگ و مدنیت ایران ،به دوران «سلطهء کفر» و «میراث گبران» مربوط شمرده می شود ! از اینرو حراست و نگاهبانی آن از وظیفهء حاکمیت ِ اسلامی بیرون است و نزد بسیاری از آنان خدمت به کفر و زندقه محسوب می شود. تخریب آثار باستانی و عدم علاقهء کارگزاران این نظام به ریشه ها و پیوندهای مدنیت پیش از اسلامی ایران زمین تنها با توجه به وجود چنین دیدگاه طالبانی از تاریخ و هویت و فرهنگ توجیه پذیر است و تنها یک حاکمیت برخوردار از چنین نگاه و منظر ایدئولوژیکی ــ در عین آن که قدرت و حکومت را بلامنازع و لاشریک در اختیار گرفته و بر سرنوشت و مقدرات ملتی سلطه و اختیار مطلق یافته است ــ اینگونه می تواند به میراث ملی یک سرزمین و یک ملت قدیم با تاریخی 3000 ساله بی اعتنایی و دهان کجی کند .در این باره می توان سخن فراوان گفت و دلائل بسیار آورد که فرصت دیگری می طلبد!
اما در باره آنچه به صدور هنر هفتم ارتباط می یابد:ـ
می باید گفت که مهمترین انگیزه و مقدس ترین هدف ِ کارگزاران ( و نه هنرمندان ) از صادرات سینما ، برپائی ویترین های زینتی در کشور های غربی است تا با برخورداری از کوشش ها ی ذوقی و بهره گیری از حاصل خلاقیت های برخی هنرمندان چهرهء زشت و بدترکیب و ناساز و ناهموار یک نظام فرهنگ ستیز توتالیتیر و متحجّر را به سرخاب سفیداب هنر هفتم زینت بخشند و پز بدهند و در عین حال دولت های تاجر غربی را از ابزار و آلات تبلیغاتی درجهت توجیه و حفظ و تداوم روابط تجاری و سیاسی خود با چنین نظامی برخوردار سازند!ـ
اینجاست که می بینیم چه «هنر» ها که از این « هنر هفتم» ساخته بوده است و استادان و پایه گذارانِ بزرگ تاریخ ِسینما از آن بی اطلاع بوده اند! فاعتبروا یا اوالوالابصار ! ـ
m.sahar@free.fr








vendredi 13 avril 2007

خس میقات



خـَس ِ میـقــــات



(قصیده ای همراه با توضیح و تفسیر و تأویل)

این قصیده در سپتامبر 1998 سروده شد و یاداداشت ها و توضیحات ِآن نیز در همان روزها نوشته و ضمیه شدند. مضمون یادداشت


ها نیز مرتبط با حال و هوایی ست که بر زمانه حاکم بود و تلخ وشیرین یا طنز و جدی اگر درلحن آنهاست متأثرازوقایع همان ایّام است ، اگرچه با شتابی که شاهد بوده ایم ، ماجرا ها و حکایتها دیگرگون شدند وبخشی از آن ها به تاریخ پیوست :ـ
طالبان به آتش جهنمی که خود افروخته بود درافتاد و سران حزب حاکم بعث عراق و پیشوای بدکنش ِ بدفرجامش از سوراخ های موش بیرون کشیده شدند و هم امروز در قفس های آهنین خود به انتظار پایان محاکمات خویش روز شماری می کنند.1
اما ملت ایران با روزگار سیاهِ خود همچنان دست به گریبان است وهمچنان گرفتار ذلت و وَهن مستمرّ و مداومی ست که اهل دین به ناجوانمردانه ترین وهول انگیزترین شیوه ها براو تحمیل کرده اند و چنان که شاهدیم ، با وضعیت خطرناکی که ایجاد و درّه دهشتباری که پیش پای ملت ایران حفر کرده اند ، موجودیت کشور، سرنوشت ملت وآیندهء فرزندان او رابه اسفناک ترین وضعی بازیچهء هوسبازی های قدرت طلبانه و بد سگال گروهی افزون خواه بی مسئولیت و نادان ساخته اند.ـ
این قصیده و یادداشت های همراهش نزدیک به ده سال در کشو میز سراینده خاک می خورد و فرصت یا بهانهء انتشار آن پیش نیامده بود.ـ
اینک با توجه به لحظات دردناک و خطیری که سرزمین و مردم میهن ما از سر می گذرانند ونیز به دلیل آن که : طرح و تکرار برخی سخنان برای لرزش و تحریک ِ برخی وجدان های زنگارخورد یا روحیات خوپذیرـ متضمّن نفعی اگرنباشد ـ به هر حال ضرری هم نخواهد داشت و با توجه به دلائل دیگری ــ که یکی از آنها وجود برخی سماجت ها درابراز « عشق ِ» زوال ناپذیر و مجنون وش گروهی از اصحاب ِ «مرحوم ِاردوگاه» وبرخی همفکران حسرت به دل آنان نسبت به «انقلاب ضدامپریالیستی و آزادی بخش» سال مرگبار و ایران سوز 1357 است ــ این قصیده و یادداشت های همراه آن را همچنان که هست ، بدون جرح و تعدیل ، برای انتشار به برخی از سایت های مورد علاقه ء خود می سپارم.ـ
نکته : ـ
الف ـ مصرع ها شماره گذاری شدند تا یافتن توضیحاتی که در بارهءبرخی از واژگان نوشته ام آسان تر شوند . کلماتی که توضیح داده شده یا تفسیر شده اند با علامت ستاره(*) مشخص اند.ـ
ب ـ از آنجا که مدتی نسبتاً طولانی (حدود 10 سال) از نگارش این توضیح و تفسیر ها گذشته بود ، برخی مطالب طرح شده از اشارا ت تازه ای بی نیاز نبودند. پس به ناگزیر«یادداشت» دیگری بر آنها افزوده شد که جز یکی دوموردِ کوتاه و جزئی ،که به وقایع دوماههء اخیر مربوط می شدند، باقی همه در نوامبر 2006 نوشته و تایپ شده اند.ـ
م. س




لافِ مسیح می زنی ، بول ِ خران چه بو کنی ؟
«مولوی» ، دیوان شمس


خس میقات



1 عقل اصحاب خرافات شدند
وز خیالی «خس ِ میقات»* شدند
عَلـَم ِ جهل کشیدند به دوش
بُرج تاریک مناجات شدند
5 وَهمساران هدف و هیچ به کف
در پی «کشف ِ مُهمّات» شدند
«بُت ِ عُزّی شکنانیم» * شعار
آستان بوس ِ بُتِ «لات» * شدند
«پیشتازان ِ زمانیم » درفش
10 پیرو لُمپن* و اَلوات* شدند
تبر ِ مرگ به سوهان سودند
غازی *«قاضی حاجات» شدند
تشنه زی زمزم و کوثر پویان
جُرعه جو در پی اموات شدند
15 سُروی *گاو سفه تیزکنان
داعی ِ* «علم و مساوات» * شدند
هیزم کینه به هنگامه * کشان
چاوش*« حلم و مواسات» شدند
مار افسرده* به شهر آوردند
20 صحنه آرای مکافات شدند
دوربین داری* ظلمت کردند
«لانگ شات»* و «مدیوم شات»* شدند
تن سپردند به «میزانسن ِ»* مَکر
وقت «مونتاژ»* ولی «کات»* شدند
25 شاه شطرنج * به فقه آلودند
بیدقی* رانده و شهمات شدند
عُمر مصروف ندامت کردند
خجل از مصرف اوقات شدند
گاه مضروب اهانت گشتند
30 گاه مسرور مُباهات شدند
دسته ای سخت سری پیشه کـُنان
نرم و منکوب چُماقات شدند
جـَرگه ای نرم تن ِ عشوه فروش
حلقه درگوش مُراعات شدند
35 نـَشئهء جادوی اوراد ِ کـُهن
مستِ اَدعیه و آیات شدند
در صفِ خیل ِ روان زی دَرَکات*ـ
آلت ِنقلیه آلات* شدند
نامُراد از مَلـَخی زرّین بال*ـ
40 کـِرم ِ* اندام ِ «کـرامات»* شدند
تن ِ ایوّب* در آنان گـُم شد
تن ِ گـُم کرده در آفات شدند

حسرتا کز پی این شومی ِ تامّ
نسل ها برخی ی* طامات* شدند
45 باورآبادان ، نومیدگـَهان
سحرستانان ، شامات شدند

مُردگان حارس ِ* آبادستان
زندگان خشت خرابات شدند !ـ


م. سحر
پاریس ، 22.7.1998





رمه خفته ست و همی گردد گرگ از پس وپیش
سک ما بانگ زند تا که شبان برخیزد
بگذر از باغ جهان یک سحر ای رشگ بهار
تا زگلزار و چمن رسم خزان برخیزد !ـ
«دیوان کبیر شمس»


شرح و توضیح و تفسیر و تأویل




از سطر 1 تا 5

* «خس میقات» اصطلاحی ست برآمده از کتابی به نام «خسی در میقات از جلال آل احمد.
این نویسنده که طی یکی دو دهه از تاریخ معاصر ایران ، جلوداری (یا به اصطلاح اهل تسنن ، امامتِ) بخشی از روشنفکران را از آنُ خود کرده بودو تألیفی نیزدربارهء جامعهء روشنفکری ایران به چاپ رسانده بود ، گاه از سوی برخی پیروانش با عنوان ستایشگرانه «جلال آل قلم » یاد می شد. گروهی ، به حق او را یکی از پایه گذاران یا زمینه سازان حکومت دینی در ایران معاصر می دانند.
پرچم داری او در مقام یکی از روشنفکران متنفذ زمانهء خود بر ضدّ ارزش های والایی که ثمرهء نبوغ و فداکاری روشنفکران ِ بی بدیل ِ صدرمشروطیت و مبارزات و مجاهداتِ اندیشمندان ِ بزرگ تاریخ ایران بود و نوحه گری ملامنشانهء وی اندر«مظلومیت ِ شیخ فضل الله نوری»و مشروعهء ناکام ِ اوباش ِ عصر قاجاری و نیز طرح گفتارهایی سراپا آلوده به هذیان و سرگشتگی فکری، زیر عنوان «غرب زدگی» و ایده های بی بنیادی از نوع «آنچه خود داشت»، اینها همه و نیز استعدادِ ذوقی او و بیان ِ مُهیّج و روان و عام رُبای قلم روزنامه نگارانه اش از او وکیل ِِ مُبرّزی ساخت که با تردستی خاصی ، دفاع از «اساطیرالاولین» و جهل ِ بومی و قشریت ِ ریشه دار انتقامجو و حضور و استمرارِ واپس ماندگی ِ فرهنگی و اقتصادی و سیاسی و اجتماعی را جامهء مبارزه با نئوکلنیالیسم می پوشانید و بدینگونه کسب قدرت سیاسی را به بهای اتحاد با ویرانگر ترین نمایندگان روحانیت شیعه ، مباح و مشروع می شمرد و به نیروهای آزادیخواه جامعه تجویز و تبلیغ می کرد.
متأسفانه کوشش های وی از سوی تنی چند «سوراخ دعا گم کردهء» دیگر پیگیری شد و منبر ها و قلم های ملایان ِ مُکلای دیگری را جسور کرد که آموخته های مکاتب روضه خوانی عالم تشیع را به نوعی از لنین گرایی« مبتذل پیوند کرده بودند و پیراهن ِ ارغوانی ِ مضحکی از واژگان و مصطلحاتِ جامعه شناسی فرنگی بر او پوشانیده و همچون صدا و اندیشه ای نونما و آزادی طلب و عدالتخواه، زیر گنبدِ دوّار ِذهنیتِ دیکتاتور زدهء جامعهء سخن نا شنیده وعطشناکِ جوانان ِایرانی به فغان درآورده بودند و بدینگونه برای «لشکر شهدا»ی بعدی سربازگیری می کردند.ـ
نویسندهء این سخنان ، خود یکی از هزاران دانشجوی عطشان ِهیچ ندانی بود که در آن سال های پرهیجان و در آن ایام که مَطلع ِ حادثات ِ دُرُشتناک و آبستن ِ سرنوشتی نفرین شده برای نسل ما و نسل های بعد بود، جزواتِ رایج آقایان را همراه با نخود و عدس و ماش و قوطی کبریت، از بقالی های تعاونی دانشجویی به سکّهء بی مقداری می خرید و با وَلعِ رازناکی می خواند و آدامس ِ نفرت از قدرتِ سیاسی روز را به دندان می خائید.
و چنین بود که «تفکر آل احمدی »سرانجام به غوغای حوزه ها و منابر و مقابرو مناره ها و مرده شوخانه ها پیوست و در یک فضای مساعد فرهنگی ـ سیاسی ، اجتماعی و در یک موقعیتِ بین المللی مناسب ، غول تاریک اندیشی و جهالت را از شیشه جهانید و خیمهء سیاه فقیه را بر سراسر ایران فرا گُسترد!ـ
البته این نویسندهء نامدار، درلحظهء صعودِ ستارهء اقبال حکام نورسیده درحیات نبود وسعادت صحبت ِ آنان و درک ظلمت ِ شبِ یلداشان را نیافت واگرچه نام و میراث ِ فکری او مدتها در زُمرهء زینت آلاتِ«عجوزه عروس ِهزاردامادِ» قدرتبانوی اسلامی روزبود، ومنقل برادر را پر آتش تر و چادرنماز همسر را سیاه تر می کرد ، با اینهمه بخت با وی یار شد که سالی چند پیش از برپا شدن ِ «هنگامهء بزرگ» و واقعیت یافتن ِ«وحشت ِبزرگ»ی که دیکتاتورنمای پیشین زمینه سازی کرده بود، با وجدانی نامعذّب از جهان رخت بربست و این سخن ِ بهار زبان حال وی شد که گفته بود :ـ
« القصّه وطن را به دو چشم ِ نگران
رفتیم و سپردیم به هنگامه گران !»ـ
اما آنها که بودند و پیشاپیش ِ «امت همیشه درصحنه»در هنگامه حضور داشتند با دریغ باید گفت که بیشتر آنان و پیشتر از دیگران به قهر و غضب ِ« اژدها » دچار شدند و بلعیده یا گریخته یا مجروح آمدند و ما درجای خود به «ماجرای اژدها» پرداخته ایم.

از سطر 5 تا 10

* «عُزّی» و «لات» نام دو بُتِ بزرگ بودند در خانهء کعبه و عرب پیش از اسلام به پرستش آنها می پرداخت.ـ
گفتنی ست که کلمهء عُزّی در این شعر ، همچنین با «عَزی» که جمع عزة (عزت) و به معنی جلال و جبروت و استکبار است ، پیوند معنایی دارد و نیز پیداست که کلمهء «لات» با مردم ناداشت و غوغا و بی سر و پا بی ارتباط نیست و قدما این چند معنایی را «ایهام» نامیده اند.ـ
همچنانکه اشاره شد ،« لات» در معنای دوم واژه ای ست که بیشتر به صورت مفرد به کار می رود و جمع آن الوات یا الواط و معرّف قشر یا طبقهء مخصوصی از افراد جامعه است که اهل این سرزمین با آنان آشنائی های دور و دراز دارند و صابونشان بارها به تن مردم ایران خورده است.ـاین گروه که گاه «لات و لوط» خوانده می شوند،به ویژه در تاریخ مدرن ِ ایران ، از دوران مشروطیت تا امروز ، همواره نقش بازدارنده و مخرب و ضد آزادی برعهده داشته اند و غالب اوقات، بازیچه ای در کفِ ملایان متحجّر و متنفذّ و قشریون و متعصبان ِ تشنهء قدرت و مکنت بوده اند و کمابیش همچون پارازیت های سفرهء دلالان بازار سنتی در جهت کیسه پرستی ها و سوداهای عاری از فرهنگِ آنان تیغ کشیده اند و چماق بر سر مردم آزاده و تجددخواه کوفته اند.ـ
آشنائی ایرانیان با این متاع خفتبارِ میهنی چندان است که به یادآوری غوغای آشوبگران چماقکش ِ شیخ فضل الله نوری بر ضدّ جنبش ِآزادیخواه مشروطیت نیازی نیست.ـ
نیشخند ایرج میرزا هنوز که هنوز است ریش ِ «شیخ» را رها نکرده است:ـ

حجت الاسلام کتک می زند
بر سر و مغزت دگنک می زند
چک زن سختی بود این پهلوان
ملتفتش باش که چک می زند
دستش اگر بر فکلی ها رسد
گوزِ یکایک به الک می زند ...ـ
و نیز نیازی با یادآوری اوباش ِ گرد حرم آیاتِ عظام سیاست پیشهء عصر و به ثمررسانان ِ کودتای 28 مرداد سال 1332 نیست و بی ثمر است که داغ ِ هم عصران ِ ایرانی خود را تازه کنیم و از آتش فتنه ای که این گروه ، در دوران بیست سالهء اخیر به امر و هدایت مدعیان ِ رسالت ِ الهی ، به خرمن هستی ملت زدند سخنی به میان آوریم ، زخم چماق و خنجر و تیرخلاص ِ آنان بر دل و روح و پیکر چندین نسل از زن و مرد و کودک و پیر ایرانی ، همچنان سرختاب و دهان گشوده برجای مانده است و با دریغ باید گفت که در سایهء مستدام ِ نفت و نادانی ، چشم انداز رهایی ِ ایرانیان از چنگال خونین و زهرآلود آنان که در این سال ها غالباً به عناوینی از نوع «سردار» ی و «سرتیپی» ی و «دکتر» ی هم مجهز شده اند، همچنان ناروشن و دست نیافتنی می نماید و بیم ِ آنست که از بدِ روزگار، زمزمهء دردناک «امید» صدای وجدان ِ نومید همگان گردد که گفته بود:ـ
نادری پیدا نخواهد شد امید
کاشکی اسکندری پیدا شود ! (1)ـ


از سطر 10 تا 15

* «لُمین» اصطلاحی ست مربوط به فرهنگ سیاسی ِ کمونیسم ِ اروپایی که به حاشیه نشینان ِ بی کاره و رانده شدگان از چرخهء تولید وسرخوردگان و بیرون افتادگان از بخش های مولد وفعال صنعتی یا اجتماعی در جامعه ء سرمایه داری اطلاق می شد. این واژه از راه ترجمه وارد ایران شده و در فرهنگ معاصر سیاسی کشور ما ، معنایی برابر با اوباش و اراذل یافته و طبیعت زبان فارسی آن را با مهمان نوازی و گشاده رویی خاصی پذیرفته است.ـ


* «غازی» کسی است که به «غزا» و «غزوه» یعنی به جنگ کافران می رود و به نام و به پاس دین، در کشورگشائی ها و کشتارهای مذهبی شرکت می جوید. سعدبن ابی وقاص که دولت ساسانیان را برانداخت و امپراطوری هزاروصد سالهء ایران و مدنیتِ دیرسال و ریشه دار آن را یک جا در اختیار اعراب بدوی و ناهموار وخشن صدر اسلام قرار داد ـ و حکیم طوس ضمن نامهء رستم فرخزاد ، در شاهنامه از او سخن گفته است ـ و نیز محمود غزنوی که هندوستان را گشود و به گفتهء بیهقی «از بهر قَدر ِعباسیان انگشت به در کرده و در همهء جهان » قرمطی می جست و بردار می کشید ، و امیر محمد مبارز ـ که بساط حکومت دینی اش درِ میخانه ها را بر حافظ بسته، قرآن را «دام تزویر» و «زمانه را همچون چشم صراحی خونریز» کرده بود، از مشهور ترین غازیان به شمار می روند.ـ
عبید زاکانی دربارهء بیرق این «پادشاه مبارز اسلام پناه غازی » گفته است:ـ
«... من چون عَلَم برافرازد
کم ز سنجوق ِ شاه غازی نیست !»ـ
باید گفت هم اینک «امیرالمؤمنین دارالامارهء طالبان» ، که به نیروی دلارهای جهانمدارِ «خاج پرستان ِ» ینگه دنیا، افغانی های گرسنه و عریان را زیر تیغ و تیر «کافر سوز» عساکر خود مقهور و منکوب ساخته و نیز آدمیخواران آدم نمای الجزایری که به نام خدا و قرآن ، تبر و شمشیر خود را به خون ِ کودکان و زنان و پیران بی پناه ، «مقدس» و «متبرک» می سازند ، در زمرهء غازیان محسوب توانند شد!ـ
و بگذارید که از غازیان ِ حاکم بر سرزمین غازی خیز خویش سخن نگوئیم و اجر آنها را با خدای آنان واگذاریم.(2)ـ
غازیانی که طی هشت سال تمام ، به حکم کینهء جهانسوز خودکامگی ، چندین نسل از فرزندان ایران را هیزم تنور شعله ور جنگی اجتناب پذیر کردند و به زبان مولانا :ـ
مسجدی بر جسردوزخ ساختند
با خدا نرد دغاها باختند !ـ
در اینجا بد نیست تا این نکته را نیز اضافه کنم که : این روز ها مفاهیمی همچون «غزا» و «غزوه» و «غازی» چنان که مشاهده می شود ابعاد جدید و «مدرن» ی یافته تا آنجا که ، به سختی می توان خاستگاه های فکری و منابع تغذیهء مالی و امکانات لوجیستیکی و اطلاعاتی و تبلیغاتی و نظامی « غازیان » ِ اسلامی ِ معاصر را نگریست و چهار شاخ ِ طویل بر پیشانی خود نرویاند:ـآیا تأسف بار نیست که بسیاری از مفاهیم ایمانی همچون «غزا » و «غزوه» یا جهاد و امثال آنها ، اینگونه بازیچهء قدرتمداران زمانه و وسیلهء جهان خواری های زورمندان وگردانندگان پر قدرت روزگار می شود و همراه با دیگرمفاهیم مقدس دینی به یکی از کارت های مهم بازی آنان در کشمکش های بین المللی و رتق و فتق مربوط به تقسیم جهان و توسعه طلبی های نو استعماری دنیای جدید بدل می گردد؟
و آیا مضحکه ای دردناک نیست این که بی هیچ آزرمی ، سیطرهء دلار جهانمدار« خاج پرستان »، به حمایت از «الله» نابشری ترین نوع اسلام پناهی را در مفاد « اعلامیهء حقوق بشر » خود گنجانیده و آن را همچون ارمغانی زهرآلود ، سرلوحهء «مدنیت ِ صادراتی» خود کرده و همراه با بسته های «کوکا کولا و باروت» راهی ِ سرزمین های مسلمان نشین ِ آسیای مرکزی می کند تا پرچم ِ «جاهلیت ِ نفتآلودهء وهابی» را بر فرق بشریت این نواحی کوبیده نگاه دارد و غارت ِ آنان را در هزارهء سوم مسیحی برای خود و ریزه خواران ِ آزمند ِ خویش تضمین کند؟
راستی را که طنزی ست تلخ ، این که در روزگار ما « قرآن محمد» بیرق مشتی طالبِ جاه و گروه خونریز و شکمباره ای ست که از مدنیت و فرهنگ 1400 سالهء تاریخ تمدن اسلامی به جزمشتی ریش و به غیر از فرهنگ غارت و ویرانگری و قساوت و جهالت و واپس گرایی و خشک اندیشی میراثِ دیگری نبرده اند و کتاب های دعا و قانون و شرعشان در چاپخانه های پنتاگون و سرویس های ویژهء غربی به چاپ می رسد وهمرا با دلار و اسلحه در اختیار کسانی قرار می گیرد که هدفی جز غرق کردن مسلمانان در لجنزار بویناک دوران های سپری شدهء تاریخی ندارند و با سماجت ابلهانهء خویش جز بازگرداندن جوامع مسلمان امروز به عصر جاهلیت اعراب بدوی در سال های پیش از هجرت محمد ، آرزویی در سر نمی پرورند! (3)

از سطر 15 تا 20

* «سرو» یعنی شاخ

* « داعی» به معنای دعاگوی و دعا کننده است و معنای دیگر آن خواننده و فراخواننده و ندا کننده و مؤذن است و معنای دیگرش مبلغ دینی ست و آنکه دعوت کند به دینی و طریقه ای و «خوشبختانه » تا کنون تاریخ ِ دینساز و طریقه پرور کشور ما در این زمینه هچ کمبودی نداشته و حتی همواره و در همه ء ادوار، «داعیان داغ تر از آش ِ» خود را به سرزمین های بیگانه نیز صادر کرده است .ـ
در دوران ِ اخیر کشور ما از وجود «داعیان»ی برخوردار و به حضور آنان مفتخر شد که در اصل و بنیان ، بر ضد دین بودند و سیاست و شرکت در امور مدنی و اجتماعی را در مکاتب «ناخداگری» یعنی آتئیسم و «ماده پنداری» و ماتریالیسم آموخته و به اکسیر « فکر دیالکتیک» ی که از همسایهء شمالی قرض می کردند زینت داده بودند. با وجود این نه تنها در «انقلاب اسلامی» ودر بنای حاکمیتِ دینی شرکت فرمودند بلکه از دیگران و « دیگر اندیشان» یعنی پیروان دیگر آراء و عقاید ، به جد و به تهدید خواستند که به حاکمیتِ اسلامی بگروند و دردفاع از«پرولتاریای جهانی» شعارِ «آَسلموا، تسلموا !» یعنی اسلام بیاورید و تسلیم «خطِ امام» شوید سردادند و برخی هنوزنیز به شیوهء مرضیه پیشین ِ خویش معتاد مانده اند و در دفتر های خط خطی و مچاله شدهء پیشین ِ سیاست ِخود هنوز که هنوز است به دنبال«خط امام» می گردند تا باقی راه جهنم را در همان مسیر طی کنند! (4)ـ

* «علم و مساوات» اشاره است به روش های ناخوش یُمن گروهی که طی سه چهار دهه از تاریخ معاصر ایران با کپیه برداری از مُنشآتِ کارمندان ادارهء نظریه پردازی «حزب مادر » و آکادمیسین های معذور همسایهء شمالی ، کوشیدند تا منا فع ِتوسعه جوی سیاسی ،اقتصادی و استراتژیک حکومت بر اردوگاه شرق را «سوسیالیم » بنامند و در جامهء خوشدوختِ«برابری» آراسته به سرخاب «عدالت اجتماعی» بر تخت بنشانند و تاج «عِلم » بر تارک او نهند و این عجوزه عروسنمای برساختهء روسی را به باکرهء آرمانی گروهی بدل سازند و حنظل تلخ ِ فریب و شکست را به آنان بچشانند :ـ
ازبرون بر ظاهرش نقش و نگار
وز درون اندیشه های زارزار ! «مولوی» ـ
و نیز در نظریه های اجتماعی و سیاسی خویش پایگاه «علم سیاست و جامعه » را به آنچنان درجه ای از «علوُ و رفعت» برسانند که برای دست یافتن به آینده ای مشحون از درد و دریغ و خُسران ، بنشینند و «سُروی گاو سفه تیز کنند»!ـ
«اینت نعمت ، اینت نعمت خوارگان !»ـ

* « هنگامه » به معنی معرکه و معرکه گیری ست و بساط بازیگران و معلق زنان و سگ از چنبر جهانان و روضه خوانان و اصحاب حرفی ست از این دست . خویی در مطلع قصیده ای می گوید:ـ
«هنگامه چون نهد به گذر مرد عنتری
باید در او به دیدهء تحقیق بنگری !»ـ

* «چاوش » و «چاووش» به معنای نقیب لشکر و قافله و نیز به معنای آوازه خوان و جارچی قافله و کاروان است. و می باید به یاد آورد که بانگ سیاه ِ این «چاووشی» از کاروانی برمی خاست که متاعش کینه های متمرکز دیرینه و بیم از دانش و انسانیت و نفرت از مروّت و آزادی بود.ـ
کاروان زائرانی که به حول خدایی منتقم و قهّار و به قوّهء سود و سودای به هم درتنیدهء اقطاب قدرتمدار جهان معاصر و به یمن بازی «مطلوبِ» روزگار ، در نهایی ترین مراحل نامیمون جنگ سرد و نیز در سایهء جهل استبدادپروردهء عوام (کالانعام ، بل هُم اَضلّ) ، وسرگشتگی «خواص ِ» بی خاصیت ، به سوی «قدس آباد ِ» فرو شده در اطلال ِ قوم لوط و «اُمّ القُرا»ی آرمانی اصحاب کهف روان بودند. و بدا بر احوال آنان که در این کاروان ، آنچنان فروبستهء اوهام شدند و هوش و خِـرَد درباختند که ضجّه و زنجمورهء حاصل از سقوط دردناکِ فکری و انسانی خود را«چاوشی حلم و مساوات» تصور کردند و به جستجوی «ماندگاری» و «زمانه ای به کام» در زیر ردای «والاپیامدارِ» کاروان ، گوشهء امنی آرزو کردند و نیافتند:ـ
این سزای آن که شد یار خسان
یا کسی کرد از برای ناکسان! «مولوی»

* «مار افسرده به شهر آوردن» اشاره است به داستان مارگیری که در میان یخ و برف کوهستان ، اژدهایی یخ آگین و افسرده یافت و به شهر آورد و بساط معرکه گسترد و مردم را به تماشا فرا خواند.ـ
اما آنگاه که آفتاب شهر بر اژدها تابید، یخ ها آب شدند و اژدها جان گرفت و به مردم شهر هجوم آورد وبسیاری را زد و از هم درید و کشت و خورد و اول کسی که قربانی کامِ آتشبار او شد، همان مارگیر هنگامه ساز بود! و این داستان در مثنوی مولانای بزرگ ِ روم و بلخ به تفصیل شرح و بیان شده است. پیداست که در اصل تمثیل، سرنوشت مارگیر هنگامه گر، چندان خوش فرجام نیست، در حالیکه با واقعیت یافتن ِ این داستان در تاریخ معاصر سرزمین ما و با زندگی دوباره یافتن ِ اژدهای افسرده ، نه تنها به هنگامه گردانان واقعی، (و نه ظاهری) ، هیچگونه رنجی نرسید ، سهل است ، از این نمد کلاهی گران بها بردند و طرفی جانانه بربستند که کمترین آن ویران ساختن انسانی ، مادی و معنوی دو کشور همسایهء ایران و عراق طی جنگی فاجعه بار برای هردو ملت و آب و نان دار و ثروت آفرین برای معرکه گردانان بود.ـ
و نیز از میانهء همین هنگامه و به بازی همین معرکه گیران بود که «اژدهای افسردهء» دیگری از دل بین النهرین برخاست و خلیج فارس را به آتش و خون کشید، غافل از آن که آب شدن یخ ها و حشر و حیات تازهء وی نه به نیروی آفتاب ِ گرمتابِ بغدادی ست. بل همان قدرتِ جهان مدار فائقه ای که گِل او را سرشت و برسراو کلاه خود نهاد و به دست وی شمشیری شررافشان داد، هم او سر وپیکرش را به پتکِ آخرین دستاوردهای نابودی آورِتکنولوژی مدرن ِ جنگ در صحرای حجاز به هم درخواهد کوفت ، چنان که کوفت و لاشهء نیمه جانِ بدیُمنش را همچون «لولو»ی هولناکی بر کرسی ریاست و کیاست و سیاست باقی نگاه خواهد داشت، چنان که نگاه داشت و به جان ِ مردم پایمال شدهء عراق و اکراد بی خان و مان و پریشیدهء داخل مرز های این کشور خواهد انداخت ، همچنان که انداخت.ـ
و نیز بیرون از درسی که به اژدهای دست سرشتهء خویش داد ، به جهانیان بازخواهد نمود که ، از این پس آقا و سرور بلامنازع گیتی جنابِ اوست، چنان که باز نمود و بر اهل روزگار هویدا ساخت که از این پس ،اژدهایان ، اگر افسرده اند ، در سردخانهء اویند و اگر جان یافته و سراز یخ به در آورده اند ، به واسطهء گرمتابِ کوره های ذوبساز او و به کـَرَم ِ اسلامپناهی اوست. همچنان که در افغانستان درِ سردخانه را گشود و آفتابِ دلارافشان ِ پاکستان و حجازِ آل سعود را که از او بوی تُند نفت و رذالت برمی خاست ، بر یخ اژدهای طالبان فروتاباند و ملتی را به زنجیر بردگی بست و به اعماق مغاکِ توحُّش دقیانوسی فرو افکند (5)ـ
غوغای این هنگامه را و رستاخیز این اژدها را نویسنده و شاعر متفکر افغانستانی ، بهاءالدین مجروح به روشنی بیان کرده بود و بهای آن رانیز به تاجران متاع دین پرداخته و قلب مجروح خویش را هدف گلوله های آدمکشان سرزمین ِ فلک زدهء خویش کرده بود! چرا که از زبان مولوی به هم وطنان و هم عصران ِ خود هشدار داده بود :ـ

« آنکه خود را فتح ها پنداشتید
تخم منحوسی خود می کاشتید
یکدگر را جد و جد می خواندید
سوئ اژدرها فَرَس می راندید!» «مولوی»
و دریغا که گوش ِ سخن نیوشی نیافته بود. نه در افغانستان ، نه در ایران ، نه در پاکستان ، نه در الجزایر و نه در هیچ سرزمین آفت خیز و توحُش زای دیگری !ـ

از سطر 20 تا 25
* «دوربین داری» : دوربین یکی از دستاورد های علم معاصر است. مهمترین و اساسی ترین هنر دوربین آن است که به وسیلهء آن می توان فاصله را از میان برداشت. افق های بیکرانه را درنوردید و بسی فراتر از نوک دماغ مستطاب خود را دید و به دورترین اشیاء و فضاهای ممکن دیدهء خِرَد گشود و دقیق شد.ـ
است به روی جهان زندگی و مرگ.ـ
اما دوربین داری و دوربین دار هم می تواند به معنای مالک و دارندهء دوربین باشد و هم می تواند در مقام «شغل» و «اسم شغل» یعنی پاسبانی و نگهبانی و پاسبان و بپّای دوربین به کار رود. چنانکه مثلاً در ازمنهء ماضیه، واژگان ِ «نورانی » و «خیریّهء» «آفتابه دار» و «آفتابه داری» مربوط به شغلی بود در برابر آبریزگاهان ِ مساجد بزرگ و به معنای بپا و نگهبان ِآفتابه به کار می رفت.ـنهاده است. با این وجود آنچنان «بوی بهبود ی از اوضاع جهان» شنیده شده که اینک اولاد و احفاد اصحابِ حرفه که «امر به معروف و نهی از منکر » را به خوبی از پدران آموخته بودند، به یُمن ِ دعای خیر مؤمنان ، در سه قوّهء مقننه و مجریه و قضائیه ، به نام خدا و قرآن، با عزمی چنان جزم و جدیّتی آنچنان بی رحم تسمه از گــُردهء اهل روزگارکشیده، به «پاکسازی و طهارتِ» جهان مشغولند که دیگر دنیای کفر و بیداد و تباهی از «ظهور حضرت» بی نیاز شده است. زیرا آن کارستانی که مقرر بود تا وی به ضربت شمشیر ِآبدار در جهان به راه اندازد و پرچم عدل و دادِ معهودی که می باید برمی افراشت، هم اینک اینان به مدد نفت و بلاهت وتعصب و قساوت و به بهای هستی ملتِ ایران و در سایهء امکاناتِ علم ِ مدرن و تکنولوژی جهان صنعتی معاصر و زرّادخانه های «معجزآفرین ِ» قدرت های «کفر و استکبار» به راه انداخته اند و یک شبه ره هزار و چارصدساله طی کرده اند!ـ
چه می توان کرد ؟ حضرتش آنقدر کشش دادند و این پا و آن پا کردند که رنود، زود تر از ایشان ظهور فرمودند،«ولایت» و«امامت» و«سلطنت» و ریاست کل قوا و صدارت و«صناعات» متعدد و متکثُر توریسم و قاچاق و فحشا و باقی قضایا را یک جا صاحب شدند و زمان و مکان را درو کردند.ـ
حالا برای «صاحبِ اصلی ِ زمان» جز این نمانده است که از نهانگاه ِ خویش به این سخن مولوی گوش فرا دهد که می گفت:ـ
«خیز و بنگر کاروان ِ ره زده
غول ، کشتیبان ِ این بحر آمده .» (6)ـ

«باری سخن دراز شد ... » ، گویا سخن بر سر دوربین بود !)ـ
* «لانگ شات» و «مدیوم شات» دو اصطلاح فنی اند که اصل انگلیسی دارند و مربوطند به هنر سینما. نخستین واژه به معنای ضبطِ سینمائی ِ تصویر است به نوعی که نسبت به نگاه تماشاگر از فاصله ای بلند برخوردار باشد و دومین واژه ، به معنای ضبط تصویر است به طوری که فاصلهء متوسطی نسبت به نگاه تماشاگر داشته باشد.ـ

* « میزانسن » اصطلاحی ست که اصل فرانسوی دارد و به معنای تعیین حرکات و جا به جائی ِ افراد و شخصیت ها در صحنهء تئاتر یا در برابر دوربین سینماست و این وظیفه بر عهدهء کارگردانان است و بازیگران همواره می باید حدود خود را نگاه دارند و پای از گلیم فراتر ننهند!ـ

* «مونتاژ» و «کات» هردو از اصطلاحات سینمایی هستند. اولی که اصل فرانسوی دارد به معنای وصل کردن و ترکیب و تدوین تصاویر و صحنه هاست و دومی که واژه ای انگلیسی ست یعنی برش و قطع کردن تصویر و صحنه ها، خواه به هنگام ِ ضبطِ صحنه ها یا در وقتِ مونتاژ تصاویر ضبط شده ، که البته درمورد اخیر، این وظیفه بر عهدهء قیچی یا مقراض یا تیغ ِ آبدیده و بُرّان است.ـ
بدنیست بدانیم که در برخی از کشور ها نظیر ایران ، مونتاژ کننده یا «مونتور» شریک و همکاری هم دارد که زبان فارسی حضرت ایشان را «بررس» یا «بازبین» یا مسئول ممیزی نامیده و البته اصطلاح«شریف تر» نیمه وارداتی اش همان «سانسورچی » ست. پیداست که این «هنرمند اصیل» ، به هر رنگ که درآید و به فرمان ِهر نظام و حکومتی که کمر به «خدمت» فرهنگ و هنر بندد و در هر جامه و آرایشی که مقراض ِ خفقان و ساطورِ قتال به کف گیرد ، اصل و گوهر او تبدیلی نمی پذیرد و همواره به همان صورت و سان است که بوده است. پشمالو و کراواتی یا واکسیل و گتر بسته اش همه نسَب به یک تیره و یک نژاد می رسانند.
با این وجود ، در این سالهای آخر قرن بیستم یک استثنا از «بیضهء اسلام» سر برآورده و به سینما ی ایران اهدا شده که در نوع خود بی نظیر وبی مثل و مانند است! و به اعجاز حکومت دینی و به یمن کراماتّ ولایت مطلقهء فُقها، و نایبان و نوابان«امام زمان» این نوع ِ جدیدِ بازبین و سانسورچی، نابینا وازهردوبیننده گان محروم است و تنها به مدد «معجزات» و با برخورداری از «امداد های غیبی» ، تصاویر سینما را به «چشم درون» مشاهده و به مدد تبرزین و تیغ ِ جرّاری که مقام مطلقهء ولایتِ امر در کف او نهاده ،« سینمای اسلام» را در سرزمین ایران از عناصر کفر و عوارض الحاد پاک و پیراسته و برای دریافت جایزه ء جشنواره های جهانی کان یا ونیز آماده می کند و اینچنین برای نویسندگان و منتقدان مجلاتِ سینمائی پاریسی یا رُمی یا لندنی و مُشتُلُق بگیران تیتیش مامانی کمپانی های نفتی که درلباس ناقدان انتلکتوئل «سینمای کارت پستالی» و «اِگزوتیک» قلم می زنند ، موضوع و مضمون تدارک می بیند و زمینه ء مراوداتِ اقتصادی و سیاسی حکومت متبوع خود را با« دولت های استکباری غرب » فراهم می آورد .ـ
بدین گونه بازبین یا بررس یا ممیز اعمی و بی چشم ِ سینمای حکومتی، به شیوهء معجزه آسای خویش بابهره وری از امدادهای غیبی، فرهنگ ایران و ذوق و استعداد هنرمندان این کشور را همچون پنبه و ماهوت پاک کن درجهت پاک کردن غبار جهل و زدودن ِ انواع پلشتی و رذالت از چهرهء حکومت خونریز دینی، به مصرف می رساند !ـ

از 25 تا 30

* «شاه شطرنج به فقه آلودند»
میدانیم که شطرنج یکی از شگفت انگیز ترین و هوشمندانه ترین اختراعات تاریخ بشریت ست .ـ
بر صفحهء گشودهء این پدیدهء اعجاب آور و در کُنش ها و آزمون ها یی که به یمن حرکت ِ مُهره ها ظهور می یابند ، دانش مُلکداری و هوش حکومتگری و بینش سیاست ورزی و تدابیرخردمندانهء امور کشوری و لشکری به صورتی بسیار فشرده و نمادین تعبیه است.ـ
آیا هرگز به این نکته توجه شده است که چرا درعرصهء شطرنج جز شاه و وزیر و رخ و اسب و فیل و خیل سربازان پیاده ،مُهرهء دیگری نمی یابیم؟ و چراست که در این میدان نه از کاهنان معابد خبری است نه از کشیشان و موبدان و ملایان اثری؟
آیا در این نکته نشانه و نمادی از یک حقیقت بسیار بزرگ نیست ؟
به نظر می رسد ،خردمندانی که طرحی از اینگونه شگفت بر بنیاد علم و بینش و خرد و ذوق ریخته اند ، در آفریدهء نبوغ آسای خود ، پیام بسیار مهمی را به بشریت ارمغان کرده اند: و آن این است که به حُکم ِ خِرَد و دانش و عقل ، عرصهء سیاست و ملکداری و تدابیر امور کشوری و لشکری را بر کاهن و موبد و فقیه و کاردینال و انواع ملایان راهی نیست. این میدان برای همیشه بر آنان بسته است.ـ
به زبان دیگر، آفرینندگان شطرنج هرگز نخواسته اند تا پای برهمن و کاهن و موبد و فقیه و ملا بر این عرصه گشوده شود وبدین گونه دین و معنویت و خدا و همهء امور مقدس به کشمکش ها و آلایش های بی رحم و عاری از اخلاقی آلوده شود که خاص ِ قدرت و سیاست است.ـ
از این رو می توان شطرنج و قوانین اعجازآور آن را نخستین بیان مستدل و محکم بشر یت در ضرورت وجود سکولاریسم محسوب داشت و به اتکای این پیام امر سیاست و قدرت و ادارهء امور کشوری و جاری و عرفی ابنای بشر را از امر قدسی و دینی جدا دانست و برای بنیادکردن جامعه ای که امر قدسی از امور لوث پذیر زندگی عرفی کاملاً مبرا و مجرّد بماند از این میراث ارجمند نیاکان هوشیار و خردمند الهام گرفت.ـ
اما آنچه که در اواخر قرن بیستم در کشور ما اتفاق افتاد ، نشانگر آن است که ، بنا انگیزه ها و منافع گوناگونی که در کار بود و هست ــ چنانکه اُفتاد و همگان دانند ــ رنود و دشمنان کشور ما ، به یاری عوام ، پای فقیه و ملا و امام و حجةالاسلام را به امر حکومت و ادارهء مملکت باز و این گروه ناموزون و ناراست و نا بشایست را وارد بازی سیاست و قدرت کردند. و خواص بی خاصیت نیز از این امر غافل ماندند که میدان مُلکداری و حکومت ، درست همانند صفحهء شطرنج ، عرصهء آزمون ها و کنش هایی است که به سائقهء خرد و هدایت دانش و عقل بشری در کارند و هریک از مهره ها بر اساس قواعدی استوار بر دانش و عقل به حرکت در می آیند و دستِ کارسازان عوامل عالم غیب و نیز نفخات قدسی ملایک و کشف و شهود مربوط به تجربیات دینی در آنها راه و جایگاهی ندارند زیرا مجال و فرصت حضور مقدس ِ امور دینی و وجدانی و عاطفی و معنوی درجای دیگری بیرون از عرصهء حکومت و زوز و قدرت و جبر و جنایت و کشتار و فحشا و فساد است . زیرا انواع این تباهی ها همگی و به ناگزیر از اجزا لایتجزّی قدرت و حکومتند .ـ
پیام باستانی طراحان و آفرینندگان پدیدهء اعجاب آور شطرنج برای ما امروزیان آنست که : که ورود فقیه و امام و ملا و موبد و کاهن در بازی قدرت و سیاست همانقدر بیگانه از علم و خرد و و سنّت و تاریخ است که حضور وی در جایگاه مهره ای از مُره های عرصهء شطرنج.ـ
و این حقیقتی است که حتی ملایان و فقیهان ـ که اینک بر سرنوشت ملت ایران حاکم اند و امارت و سلطانی و امامت و قدرت و مکنت را یک جا از آن خود کرده اند ـ خود به طور ضمنی اعتراف کرده اند. زیرا پس از آنکه رؤیاهای دیرین خویش را در دست اندازی به قدرت و حکومت واقعیت یافته دیدند ، چنان که شاهد بودیم ، با عزمی جزم و کینه ای پایدار دست به «شاه زداییِ» بی سابقه در ایران زدند یعنی در حذف نام شاه از پدیده ها و آثار گوناگون ِ موجود در کشوری کوشیدند که میراث دار نخستین امپراطوری بزرگ جهان بود. در این «شاه زدایی» سازمان یافته دیدیم که چگونه همهء راه ها و خیابان ها و مساجد و مقابر و میدان ها و بنادری که نام شاه بر آنها بود، به یکباره بر طبق فرمان «فقیه» تغییر نام یافتند و به راه ها و میدان ها و خیابان ها و بنادر و مساجد و مقابر و و آبریزگاه ها و مردشورخانه هایی بذل شدند که نام « امام» یا «فقیه» و «پیشوا» بر آنها نهاده شد.
اما دیدیم و دیدید که در این برنامهء شاه زدایی ِ آزمندانه به نفع «امام» و «ملا» و «فقیه » و امثالهم ، به شاه شطرنج چشم زخمی نرسید و پادشاهی او در کنار وزیر و رخ و اسب و پیل و سربازهای پیاده همچنان پایدار و دست نیافتنی باقی ماند وبی گمان همواره باقی خواهد ماند تا به واسطهء پیام ِ پرقدرت نمادینی که در بازی شطرنج نهفته است ، پرده از چهرهء «بردیاهای دروغین» و شیادانی که به نام خدا و دین و مقدسات، حاکمیت و قدرت سیاسی را به ناروا غصب کرده اند برگیرد و با روکردن دست آنها به جهانیان نشان دهد که عرصهء شطرنج «شاهان » وزیران باتدبیر را مجال «شیخ» نیست.ـ

* «بیدق»
«بیدق » یعنی پیاده در بازی شطرنج و پیداست که بر نطع ِ شطرنج ِجهان و جامعه و سیاست،( به خصوص در کشور هایی از نوع کشور ما ) متأسفانه قاطبهء اهالی پیاده اند. و برخی پیاده ترند که اول بر سر بام ها مِس می کوبند و زنده باد و مرده باد می گویند و برای دشمن خود هورا می کشند و معصومانه شمشیر جلادان خود را تیز می کنند و به هیزم تنور و گوشت دم توپ دشمنان دوست نمای خود بدل می شوند.ـ
به آنان توده ء ناس و عوام الناس یا عوام ِکالانعام می گویند . همچنین گاهی به آنان «خلق» و «خلق ها» ی ستم دیده یا کبیر یا «امت ِ همیشه در صحنه» نیز خطاب می شود.

از سطر 35 تا 40
* «دَرَکات» :ـ
منظور همان درکات ِاسفل است. البته به دَرَکه و کـَن و سولقان و و شمیرانات و جماران وحوالی نیزتعبیرتواند شد.آ
* « آلت نقلیه آلات»:ـ
ماامروز در دورانی زندگی می کنیم که آلات و وسائط نقلیه از دستاورد های علم مدرن اند و خوشبختانه به شگفت انگیز ترین موتور های سریع السیر الکتریک و الکترونیک مجهزند... بنا بر این «آلت ِ» این نقلیه آلات ، جز آنچه که امروزه به «وسایل یدکی » یا «پیِس دِ تاشه » شهرت دارند ، چیز دیگری نتواند بود. و پیداست که اگر این ابیات در زمانی سروده می شدند که ثمرات ِ آب و نان دار « تمدن ِ خدا ناشناس » غربی ، یعنی این ابزار وآلات مدرن هنوز از «کارگاه صُنع » رخ ننموده و در عرصهء وجود، در شکل ِانواع اتومبیل های ضد گلولهء رویز رویس یا بنز به کمک امداد های غیبی نشتافته بود و به مأمن و مکمن و حفاظ و محافظ سریع الحرکه و مستریح و مطبوع علمای اعلام و حجج اسلام و طُلاب آدم کش بدل نگشته بودند ، در آن صورت سراینده ناگزیر می بود تا جای خالی کلمهء «آلت » را با سه نقطهء (...) خطابخش ِ عیب پوش پر کند و بدین تمهید ، ایمان و امان مؤمنین و نوامیس ِ امّت را از توطئهء «تهاجم فرهنکی » و خارخار وسوسه های شیطانی و هوس های نفس امّاره رهایی بخشد.ـ

* «کـِرم اندام ِ کرامات»
کرم هایی که به امر خداوند بر اندام ایوب* افتاده بود
* «تن ِ گم کرده در آفات»
اشاره به تن و پیکر ایوب *است که آفت کِرم* ها آن را فروپوشانده بود
از سطر 40 تا 48
* «ایوّب» ،ـ
ایوب از پیغمبران بنی اسرائیل بود و در اساطیر سامی نمونه و نماد صبوری محسوب می شود و از کراماتی که به او نسبت می دهند همانا صبوری در برابر بلا هایی که خداوند بر او نازل کرده بود تا صبر وی را آزمون کند.ـ
از جمله این بلا ها آن بود که در بدن ایوب کرم افتاده بود اما ایوب وجود آنها را در اندام خود با شکیبایی تاب می آورد .ـ

* «ملخ زرین بال»
اشاره به ملخ های زرینی ست که خداوند پس از بخشودن ایوب بر او بارید:ـ
سور آبادی در قصص قرآن روایت ملخ های زرین را چنین بیان می کند:ـ
هنگامی که ایوب بخشوده شد و شفا یافت « خدای عزّ وجلّ در آن وقت بر ایوّب ملخ ِ زرّین بارانید. ایوب دروفتاد، به جدّ می چید، جبریل او را گفت : یا ایوب تو نه زاهدی بودی در دنیا، چه چینی؟ ایوب گفت : یا جبریل ، این رحمت خدای است، از رحمت خدای بنده سیر نیاید.» (قصص قرآن ، سورآبادی ص:374).ـ

* «برخی» یعنی قربانی ، فدایی ، فدیه و فدا .ـ
معنای دیگرش « شهید راه ...» است.ـ
(پیداست که شما مختارید نام هر شیئ یا مفهوم و نیز مکتب و مذهب و یا فرقه ای را که می خواهید و صلاح می دانید به مسئولیت خود در محل نقطه چین قرار دهید!)ـ

* «طامات» در اصل برخی ازگفته های صوفیان را در حالت شیدایی و بی خویشی می گفته اند که در ظاهر بی معنا و گزافه به نظر می رسیده است . اما به طور کلی «طامات » یعنی اقوال و گفتار شیادان . یعنی هذیان و سخنان هرزه و بی اصل. یعنی لاف و گزاف و خرافه و عوام فریبی . یعنی همهء آنچه که مردم ایران در این ریع اخیر قرن بیستم از مراجع رسمی دین و دولت و سیاست و حکومت شنیده اند.ـ

* «حارس»
اسم فاعل و به معنای حراست کننده و محافظ است







یادداشت :ـ

ـ1ـ زمزمهء دردناک امید
متأسفانه این بیت اخوان در روزهایی که دولت آمریکا پس از سرکوب طالبان ، خود را برای تسخیر بغداد آماده می کرد ورد زبان بسیاری از جوانان ایران شده بود و خیلی ها چهرهء اسکندر مقدونی را در وجود جرج دبلیو بوش جستجو میکردند و متأسفانه هنوز هم بسیاری از ایرانیان، آنچنان از پستی و نامردمی ائتلاف شوم ملایان و اوباش به تنگ آمده اند که موکب مقدونی دیگری را انتظار می کشند و آمدن او را آرزو می کنند!
ــ 2 ـ غازیان وطنی
این روزها «غازیان » حاکم بر کشور ما سخن از نام نویسی های 50 هزار نفری و صدهزار نفری در صفِ «عساکرِ استشهادی» یعنی «خودکُشان ِ آدمکُش» می گویند ، که گویا قرار است ضمن ِ افشاندن ِ بذر ترور در جهان، خود را برای سفر به« بهشت» و همآغوشی با حور یا غلمان مهیا سازند! یعنی باتوسل به شانتاژ ، وعدهء ایجاد وحشتِ بین المللی ـ به نام ایران و مردم ایران ـ به نفع حاکمیت جهل و خرافه از جامعهء جهانی باج خواهی کرده و دستیابی به بمب اتم را برای حکومتِ مدعیان ِ نیابتِ امام ِ زمان آسان گردانند! و راستی را که جهان ِ آینده و ایران ِ آینده چه سرنوشتی خواهد داشت، چنانچه آرزوی «غازیان» ولایت مطلقهء فقها تحقق یابد و «ذوالفقار علی» یا« شمشیر امام زمان » با اورانیوم غنی شده تیز شود و انرژی ِ ویرانگر و جهانسوزِ بمب های اتمی از او ساطع گردد!ـ
در چنین روزگار سیاهی «بهشت» هم از آثار و عوارض تشعشعات اتمی و از آلایش ِ امواج ِ رادیو آکتیویته ای که «مسافران ِ استشهادی» باخود برده اند مصون و محفوظ نخواهد ماند و چه بسا حوریان بهشتی نیز به قول فروغ فرخ زاد «نوزاد های بی سرخواهند زائید » و با انواع سرطان ها و بیماری های هولناک،«شهدا»ی فریب خوردهء آخوند های ایرانی را در آغوش خواهند گرفت! ـ

3 ـ
(همچنانکه گفته شد این مطالب دو سه سالی قبل از تراژدی 11 سپتامبر 2001 و در اوج تاخت و تاز ها و جنایت های طالبانی در افغانستان نوشته شده است. آن روز ها هنوز سخن چندانی از القاعده و بن لادن در میان نبود!)ـ


هنوز که هنوز است برخی از بازماندگان این جیش فریب خورده و رها شده،همچنان ساگرد های «انقلاب ضد امپریالیستی » را جشن می گیرند و به رفقای خود تبریک می گویند. گویی نفس و ماهیت واقعه ای که در سال 1357 در کشور ما رخ داد ، از حاصل و نتیجهء فاجعه باری که داشت تجرید پذیر است و آنچه کشور و ملت ایران را به روز سیاه نشانید و از آن جمله خود این حضرات را نیز «خَسَرَالدّنیا والآخِرَه» روزگاران ساخت به آن «انقلاب» کذایی و «رهبر کبیرو معبودِ» پیشین آنان رابطه ای ندارد.ـ

5 ـ
اکنون دیگر به ظاهر بساط توحش طالبان از افغانستان برچیده شده اما فرهنگ و ذهنیت و رفتار طالبانی در همین حاکمیت ِ دست نشاندهء جدید نیز همچنان برقرار و حکمفرما ست و همچنان نگاهبان زمینه ها و شرایطی است که توحش طالبانی را بازآفرینی و خطر بازگشت اجتماعی و سیاسی آنان را در افغانستان تقویت می کند.
6 ـ
(هنگامی که این سطر ها نوشته می شد ( درسال 1998) ،نه از چاه های دوگانهء مسجد جمکران و پنهانگاه امام دوازدهم خبری بود و نه از ماجراجوئی های دهشتناک و ایران سوزِ بازی با اتُم اثری! همین فکر دو سال بعد در منظومهء« قمار در محراب» به نام «ایمان شیعه و غدرالفقیه» به صورتی گویا تر تبلور یافت! و چنانکه میبینیم با صراحت به ماهیتِ «سلطانی ِ» حاکمیتی که خود را نماینده و نایب امام زمان می نامد و درحقیقت راهزن و غاصب اوبود ، اشاره شد. سخنی که بعد ها در نظریات کسانی همچون اکبر گنجی نیز دیده شد که نظام ولایت فقیه، را حاکمیتِ «سلطانی » می نامید.ـ

جادوی جاه در جانت
با جهل ِ عامه شد همدست
یورش به کاروان آورد
ره بر امام ِ غائب بست

در گرگ و میش یک تاریخ
از اُشترت فرو جستی
گفتی : «اناالامام الوقت»
بر راهوار او جستی

بر بام ِ روح باورها
بشکستی آن علامت را
بردی به حجلهء تزویج
«سلطانی» و «امامت» را

(…)
قرآن به دست و بد در جام
کار جهان به کامی نک ! ـ
معمار انهدام ، امّا
«سـُلطانــَولـی امـام» ی نک! ـ

رک: «قمار در محراب» ، انتشارات خاوران ، پاریس ، 2000 )
ـ


ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

تاریخ انتشار: 7/3/2007

م.سحر



سحرگاهان
http://msahar.blogspot.com/